UYUŞTURUCU MADDE SUÇLARINDA ETKİN PİŞMANLIK
Uyuşturucu madde kullanımının gün geçtikçe artması uyuşturucu maddeye ilişkin suçları ve suç çeşitliliğini de artırmaktadır. 2023 Cezaevi Kurum istatistiklerine göre 2023 yılında, hükümlülerin %10,1 i kullanmak amacıyla uyuşturucu madde bulundurmak (TCK 191) suçunu işledikleri için cezaevine girmişlerdir. Yine TCK madde 188 de düzenlenen uyuşturucu madde ticareti suçundan hükümlü olan sayısı azımsanmayacak kadar fazladır. Bu suçların ortaya çıkarılması ve faillerin cezalandırılması amacıyla kanunkoyucu etkin pişmanlık kurumunu oluşturmuştur.
Etkin pişmanlık, kişinin işlediği suçtan pişman olması nedeniyle suçtan ortaya çıkan olumsuzlukların giderilmesini sağlayan istisnai bir kurumdur. Kanunda açıkça belirtilmeyen suçlar için etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması söz konusu olmamaktadır. Yazımızda, uyuşturucu madde imal ve ticareti suçu ile kullanım amacıyla uyuşturucu madde bulundurma suçları için TCK 192’de düzenlenen uyuşturucu madde suçlarında etkin pişmanlık konusu ele alınacaktır.
1.UYUŞTURUCU VE UYARICI MADDE NEDİR?
Merkezi sinir sistemine etki ederek algıda, ruh halinde, bilinçte ve davranışta değişikliğe yol açan maddeler uyuşturucu madde olarak adlandırılır. Merkezi sinir istemini etkileyerek farkındalığı, dikkati ve uyanıklığı artıran maddeler uyarıcı maddelerdir. Uyarıcı maddeler genellikle yapay suretle elde edilirken (sentetik kannabioid) , uyuşturucu maddeler doğal biçimdedir.(afyon)
Uyuşturucu maddelerle ilgili suçların düzenlendiği 3 kanun bulunmaktadır. Bunlar 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun ile 3298 Sayılı Uyuşturucu Maddelerle ilgili Kanundur. Yazımızda bu kanunlara da yer verilecektir.
2.UYUŞTURUCU MADDE İMAL VE TİCARETİ SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK
Uyuşturucu madde imal ve ticareti TCK’nın 188.maddesinde düzenlenmektedir. Maddede uyuşturucu maddelerin imali, ithali, ihracı ve ticareti ayrı ayrı hükme bağlanmış, bu fillere verilecek cezalar da çeşitlendirilmiştir. Yine 188/6 dolayısıyla üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü maddenin satımı, imali ve ithali bu madde kapsamında değerlendirilecektir.
TCK 188/1 de uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imalini, ithalini veya ihracını yapan fail hakkında yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve ikibin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılacağını düzenlemiştir.
TCK 188/3’te ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişiye on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası verileceğini düzenlemiştir.
TCK 188/7 de uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmamakla birlikte, uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddeyi ülkeye ithal eden, imal eden, satan, satın alan, sevk eden, nakleden, depolayan veya ihraç eden kişinin sekiz yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılacağı hükme bağlanmıştır.
Ayrıca TCK 188/4 de 2 halde cezanın yarı oranında artırılacağı düzenlenmiştir. 188/4 a da uyuşturucu ve uyarıcı maddenin türü (eroin, kokain, morfin, bazmorfin, sentetik kannabinoid ve türevleri, sentetik katinon ve türevleri, sentetik opioid ve türevleri veya amfetamin ve türevleri), 188/4 b de ise 188/3 te yer alan fiillerin yapıldığı yerler (okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerler) ağırlaştırıcı neden olarak kabul edilmiştir.
Görüldüğü üzere bu suçlarda yer alan cezalar oldukça yüksektir. Kanunkoyucu bu suçu işleyen faillerin bazı durumlarda cezalandırılmamasını, bazı durumlarda ise cezada indirim yapılmasını sağlamak amacıyla TCK 192 de düzenlenen etkin pişmanlık hükümlerini düzenlemiştir.
TCK 192/1 de, Türk Ceza Kanununun 188.maddesinde düzenlenen uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarına iştirak etmiş olan kişinin, resmi makamlar tarafından haber alınmadan yani suç hakkında soruşturmaya başlanmadan önce, diğer suç ortaklarını ve uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin saklandığı veya imal edildiği yerleri yetkili makamlara haber vermesi durumunda, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini sağlaması halinde, hakkında cezaya hükmolunmayacağı düzenlenmiştir. Yani maddenin uygulanabilmesi için;
1.Konu hakkında soruşturmaya başlanmamış olması
2.Diğer suç ortaklarının ve maddelerin saklandığı veya imal edildiği yerlerin bildirilmesi
3.Suç ortaklarının yakalanması veya maddelerin ele geçirilmesi gerekir. Bu durumda suçu işleyen kişiye ceza verilmeyecektir.
TCK 192/3 te ise etkin pişmanlıkta cezada indirim hali düzenlenmiştir. Maddeye göre suçlar haber alındıktan sonra gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet ve yardım eden kişi hakkında verilecek ceza, yardımın niteliğine göre dörtte birden yarısına kadarı indirilir. TCK 192/1 in aksine burada yetkili makamlar suçtan haber almış ve bu suçların soruşturması başlamıştır. Buna rağmen fail, suç ortaklarının yakalanmasına yardım etmektedir. Kanunkoyucu bu hareketi ödüllendirmek adına cezada 1/4 ila 1/2 oranında indirim yapılmasını hükme bağlamıştır.
Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2022/486 Esas , 2023/397 Karar sayılı dosyasında maddede belirtilen suç ortakları kavramının geniş yorumlanması gerektiğini, sadece TCK gereğince suça iştirak edenler değil, uyuşturucu madde suçuna katılan ya da başka bir uyuşturucu madde ile ilgili suç işleyen herhangi bir kimse olarak anlaşılması gerektiğini vurgulamaktadır. Yine kanunda suç ortaklarının yakalanması dese de bu yakalama, suç ortağının kimliğinin tespiti şeklinde anlaşılmalıdır. Kimliği tespit edilen suç ortağının işlediği suçun ise failin işlediği suça eşdeğer veya daha ağır bir suç olması gerekmektedir. Yani uyuşturucu ticaretinden yargılanan bir sanığın etkin pişmanlıktan yararlanmak için uyuşturucu madde kullanan bir kişinin adını vermesi ve o kişinin maddeyle yakalanması halinde sanığın etkin pişmanlıktan yararlanması söz konusu olmaz. Çünkü etkin pişmanlıktan yararlanmak isteyen sanık 188/3 te belirtilen suçu, ismini bildirdiği kişi ise TCK 191/1 de düzenlenen suçu işlemiştir. Yargıtay’a göre etkin pişmanlıktan yararlanılabilmesi için ismi verilen kişinin suçunun eşdeğer ya da daha ağır olması gerekir.
Yine aynı kararda failin etkin pişmanlıktan yararlanabilmesi için verdiği bilgilerin doğru olmasının yanısıra yapılan yardımın sonuca etkili ve yararlı olması da gerekmektedir. Failin hayali isim vermesi, maddeyi aldığı kişinin adını bilmediğini söylemesi, veya daha önceden uyuşturucu işine karıştığını bildiği kişinin adını vermesi yeterli değildir. Failin bildirdiği kişiye yönelik mevcut delillerin suçluluğun kabulü için yeterli bulunması ve verilen bilginin daha önce görevliler tarafından öğrenilmemiş olması durumlarında etkin pişmanlık hükümleri uygulanmalıdır.
3.KULLANMAK AMACIYLA UYUŞTURUCU VEYA UYARICI MADDE SATIN ALMAK, KABUL ETMEK VEYA BULUNDURMAK YA DA UYUŞTURUCU VEYA UYARICI MADDE KULLANMAK SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK
TCK'nın 191/1 maddesinde kullanmak amacıyla uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak fillerinin iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı düzenlenmiştir. Maddenin devamında bu suçun ilk defa işlenmesi durumunda beş yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilir ve kişi hakkında denetimli serbestlik uygulanır. Failin tekrardan aynı suçu işlemesi halinde erteleme hükümlerinin ihlal edildiği gerekçesiyle kamu davası açılır. Ancak ikinci eylemi için yeni bir soruşturma ya da kovuşturma yapılmaz, bu eylem 191/4 anlamında ihlal nedeni kabul edilir.
Fail erteleme süresinde bu suçu tekrar işlemezse hakkında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilir.
TCK 192/2 de kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişinin, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, bu maddeyi kimden, nerede ve ne zaman temin ettiğini merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini kolaylaştırması durumunda hakkında cezaya hükmolunmayacağı düzenlenmiştir. Kanunda düzenlenen etkin pişmanlık hükmünün uygulanması için ;
1.Konu hakkında soruşturmaya başlanmamış olması,
2. Uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kimden, nerede ve ne zaman temin ettiğini yetkili makamlara bildirmek
3. Suçluların yakalanması veya maddelerin ele geçirilmesi gerekir. Bu durumda suçu işleyen kişiye ceza verilmeyecektir.
TCK 192/3 te ise etkin pişmanlıkta cezada indirim hali düzenlenmiştir. Maddeye göre suçlar haber alındıktan sonra suçun meydana çıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına gönüllü olarak hizmet ve yardım eden kişi hakkında verilecek ceza, yardımın niteliğine göre dörtte birden yarısına kadarı indirilir. TCK 192/3 ün aksine burada yetkili makamlar suçtan haber almış ve bu suçların soruşturması başlamıştır. Buna rağmen fail, suçluların yakalanmasına yardım etmektedir. Kanunkoyucu bu hareketi ödüllendirmek adına cezada 1/4 ila 1/2 oranında indirim yapılmasını hükme bağlamıştır.
TCK 192/4 te ise uyuşturucu madde kullanıcıları için ayrı bir etkin pişmanlık hali düzenlenmiştir. Maddeye göre Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, hakkında kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmaktan dolayı soruşturma başlatılmadan önce resmi makamlara veya sağlık kuruluşlarına başvurarak tedavi ettirilmesini isterse, kişi hakkında cezaya hükmolunmaz. Bu etkin pişmanlık halinin uygulanabilmesi için ;
1.Madde kullanan şahsın hakkında soruşturma açılmadan resmi makamlara veya sağlık kuruluşuna başvurması
2.Uyuşturucu madde kullanımı hakkında tedavi olmak istediğini beyan etmesi gerekir. Bu durumda suçu işleyen kişiye ceza verilmeyecektir.
4.DİĞER UYUŞTURUCU MADDE SUÇLARI AÇISINDAN ETKİN PİŞMANLIK
Kanunun 192.maddesi ile yerleşik Yargıtay içtihatlarında belirtildiği üzere uyuşturucu maddeler açısından etkin pişmanlık ancak madde 188 de düzenlenen uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri imali, ithali ve ticareti suçu ile madde 191 de düzenlenen kullanmak amacıyla uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alma, kabul etme veya bulundurma ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanma suçu için uygulanabilir. TCK 190 da düzenlenen uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma suçu, TCK 297 de düzenlenen infaz kurumuna veya tutukevine yasak eşya sokma suçu, 3298 Sayılı Uyuşturucu Maddelerle ilgili Kanunda düzenlenen suçlar ile 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanunda düzenlenen suçlara etkin pişmanlık hükümleri uygulanmamaktadır.
5. ETKİN PİŞMANLIK SUÇU KABUL ETMEK MİDİR?
Etkin pişmanlık kişinin suç işlediğinin kabulü ile suça konu maddelerin ya da diğer suçluların yakalanmasına yardım etmektir. Suçun yetkili makamların haberi olmadan önce bildirilmesi ve suça konu eşyalar ile diğer suç ortaklarının yakalanmasına yardım durumunda faile ceza verilmezken, yetkili makamlarca suçun öğrenilmesinden sonra suçun açığa çıkmasına ve diğer suçluların yakalanmasına yardım durumunda cezada indirim yapılmaktadır.
6. UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİ ETKİN PİŞMANLIK YARGITAY KARARLARI
Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2012/10-1531 Esas , 2013/254 Karar sayılı dosyasına göre etkin pişmanlığın şartları 6 tanedir. Bunlar şu şekildedir:
1- Fail TCK’nın 188. ve 191. maddesinde düzenlenen suçlardan birini işlemiş olmalıdır.
2- Kanunda belirtilen hizmet ya da yardımın fail tarafından yapılması gerekir.
3- Kanunda belirtilen hizmet ya da yardımın soruşturma veya kovuşturma makamlarına yapılması gerekir.
4- Ceza verilmemesi için hizmet ve yardımın, suçun resmi makamlar tarafından haber alınmasından önce, cezada indirim yapılması için ise suçun resmi makamlarca öğrenilmesinden sonra ancak mahkemece hüküm verilmeden önce gerçekleştirilmesi gerekir.
5- Fail kendi suçunun veya başka bir suçun ortaya çıkmasına önemli ölçüde katkı sağlamalıdır. Fail, bilgi aktarımıyla suçun meydana çıkmasına veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet ve yardım etmelidir.
6- Failin verdiği bilgilerin doğru olmasının yanısıra yapılan hizmet ve yardım sonuca etkili ve yararlı olması gerekir.
Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 2022/486 Esas , 2023/397 Karar sayılı dosyasında maddelerin ele geçirilmesinden sonra, şüpheli aleyhinde yeterli delil bulunmadığı aşamada ikrarı ile kendi suçunun ortaya çıkmasına yardım eden sanık hakkında TCK'nın 192/3 maddesindeki etkin pişmanlık hükmünün uygulanması gerektiğine hükmedilmiştir.
Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 2017/973 Esas , 2019/54 Karar sayılı dosyasında etkin pişmanlıkta düzenlenen cezasızlıktan yararlanabilmek için failin işlediği suç ile ortaya çıkardığı suçlar arasında bir eş değerlik (denklik) ilişkisi bulunması ya da kendi suçundan daha ağır nitelikte bir suçu ortaya çıkarması gerektiğine hükmedilmiş, bu durumun 192/3 için de geçerli olduğu belirtilmiştir. Olayda, 188/3 ten ceza alan sanığın “İnfaz kurumuna yasak eşya sokma” suçunu ya da “Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma” suçlarını bildirmesi durumunda denklik söz konusu olmadığından TCK 188/3 etkin pişmanlık bakımından değerlendirilemeyeceğine hükmedilmiştir.
Yargıtay 9. Ceza Dairesi 2016/1275 Esas , 2016/7520 Karar sayılı dosyasında ticari takside yolcu olarak bulunan sanığın, araçta bulunan uyuşturucu maddelerin ithaline yönelik herhangi bir delil yokken, Suriye’den ithal ettiğine ilişkin beyan vermesi durumunda TCK 192/1’in uygulanarak sanığa uyuşturucu madde ithalinden ceza verilmemesine, sanığın diğer eyleminin ise TCK 188/3 te düzenlenen uyuşturucu madde ticareti olduğuna hükmetmiştir. Uyuşturucu madde suçu için de uyuşturucu maddeleri aldığı kişinin Yahya olduğunu söylemesi ve telefon numarasını vermesi durumunda Yahya isimli şahıs hakkında herhangi bir soruşturma veya kovuşturma bulunup bulunmadığı araştırılması, dosya bulunması durumunda dosyanın incelenmesi, dosya bulunmuyorsa bu bildirimin suç duyurusu olarak kabul edilmesi ve sonuca göre uyuşturucu ticareti etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması gerektiği belirtilmiştir.
Yargıtay 20. Ceza Dairesi 2016/2625 Esas , 2017/1822 Karar sayılı dosyasında sanık, diğer sanığın ismini vererek uyuşturucuyu ondan aldığını söylemesi durumunda TCK uyuşturucu etkin pişmanlık hükmü olan 192/3 ten yararlanması gerektiğine, ismi söylenen sanık hakkında başkaca delil bulunmamaktaysa da sanık işlediği suçu kabul ederek kendi suçunun ortaya çıkmasına hizmet ve yardım ettiğinden TCK 192/3 de yer alan uyuşturucu madde ticareti etkin pişmanlık hükmünden yararlanması gerektiğine hükmedilmiştir.
Yargıtay 10. Ceza Dairesi 2018/2600 Esas , 2018/9322 Karar sayılı dosyasında zincirleme suçlarda zincire dahil tüm suçlar yönünden TCK'nın 192/3. maddesinin uygulanma şartlarının bulunduğu takdirde etkin pişmanlık hükümleri uyarınca ceza indirimi yapılacağına hükmedilmiştir.
Yargıtay 20. Ceza Dairesi 2016/1449 Esas , 2017/1336 Karar sayılı dosyasında etkin pişmanlık hükmünden yararlanmak için ismi söylenen kişiye ilişkin soruşturma, sanık ifadesine dayanılarak başlatılmadığından TCK 192/3 gereğince indirim uygulanması bozma nedeni yapılmıştır.
Yargıtay 20. Ceza Dairesi 2018/4346 Esas , 2018/4768 Karar sayılı dosyasında sanık uyuşturucu madde suçundan etkin pişmanlıktan yararlanabilmek adına, uyuşturucu aldığı kişiyi söylemişse de bu kişi başka bir eylem nedeniyle ağır ceza mahkemesinde yargılanmış ve mahkum edilmiştir. Bu nedenle TCK 192/3’ün uygulanması bozma nedeni yapılmıştır.
Yargıtay 10. Ceza Dairesi 2023/3677 Esas, 2023/10232 Karar sayılı dosyasında sanığın suçun meydana çıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet ve yardım niteliğinde bulunmayan, yalnızca suçu kabul mahiyetindeki beyanları etkin pişmanlık kapsamında değerlendirilmemiş, takdiri indirim nedeni kabul edilmiştir.
Yargıtay 8. Ceza Dairesi 2024/12649 Esas, 2024/3228 Karar sayılı dosyasında sanığın polislerce durdurulması sonrasında sanığın uyuşturucu maddeleri kolluğa teslim etmesi olayı etkin pişmanlık olarak kabul edilmemiştir. Zira maddelerin kimden, ne zaman, ne şekilde aldığı sanık tarafından bildirilmemiştir.
Av.Sema Nur Deveci Ustundağ
Av. Hüseyin Acar
