6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) uyarınca şirketlerin birleşmesi, şirketlerin mal varlıklarının, en az bir şirketin sona ermesi sonucunu doğuracak şekilde bir bütün haline gelmesidir.
Ticaret şirketlerinin birleşmelerine, bölünmelerine ve tür değiştirmelerine TTK’nın 134 ilâ 194 üncü maddeleri uygulanmaktadır. (TTK m. 134/1)
Şirketler;
a) Bir şirketin diğerini devralması yoluyla, teknik terimle “devralma şeklinde birleşme” veya
b) Yeni bir şirket içinde bir araya gelmeleri yoluyla, teknik terimle “yeni kuruluş şeklinde birleşme”,
yoluyla birleşebilmektedirler. (m. 136/1)
Şirketlerin birleşmesi kurumunun pratik faydası, şirketlerin herhangi bir tasfiye sürecine girmeden tüzel kişiliklerini kaybetmeleri ve yeni bir tüzel kişilik çerçevesinde veya hali hazırda var olan bir tüzel kişilik çerçevesinde birleşebilmeleri olarak gösterilmektedir.
Birleşme, devrolunan şirketin mal varlığı karşılığında, bir değişim oranına göre devralan şirketin paylarının, devrolunan şirketin ortaklarınca kendiliğinden iktisap edilmesiyle gerçekleşmektedir. (m. 136/3)
Birleşmeyle, devralan şirket devrolunan şirketin mal varlığını bir bütün hâlinde devralmaktadır. Birleşmeyle devrolunan şirket sona ermekte ve ticaret sicilinden silinmektedir. (m. 136/4)
Bu makale kapsamında, TTK hükümleri çerçevesinde, birleşebilecek şirket türleri, birleşme sözleşmesi, ortaklık payları ve hakları, devralma sürecinde sermaye artırımı, birleşme kararı, ve kolaylaştırılmış birleştirme yöntemi hakkında bilgi verilmektedir. Daha detaylı bilgi için TTK hükümlerini inceleyebilir, profesyonel destek almak için bizimle irtibata geçebilirsiniz.
TTK hükümlerine göre, şirket birleşmeleri tür açısından sınırlamaya tabidir. Bunun anlamı, TTK hükümlerinde birleşebilecek şirket türlerinin belirtilmiş olmasıdır.
Buna göre geçerli birleşmeler şu şekilde gerçekleşebilir:
Sermaye şirketleri;
a) Sermaye şirketleriyle,
b) Kooperatiflerle ve
c) Devralan şirket olmaları şartıyla, kollektif ve komandit şirketlerle, birleşebilirler.
Şahıs şirketleri;
a) Şahıs şirketleriyle,
b) Devrolunan şirket olmaları şartıyla, sermaye şirketleriyle,
c) Devrolunan şirket olmaları şartıyla, kooperatiflerle, birleşebilirler.
Kooperatifler;
a) Kooperatiflerle,
b) Sermaye şirketleriyle ve
c) Devralan şirket olmaları şartıyla, şahıs şirketleriyle, birleşebilirler. (TTK m. 137)
Geçerli bir birleşmenin varlığından bahsedebilmek için birleşme sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması gerekmektedir.
Sözleşme, birleşmeye katılan şirketlerin, yönetim organlarınca imzalanmalı ve genel kurulları tarafından onaylanmalıdır. (TTK m. 145/1)
TTK hükümlerine göre, birleşme sözleşmesinin içermesi gereken bazı unsurlar bulunmaktadır. Bu unsurlar şu şekildedir:
a) Birleşmeye katılan şirketlerin ticaret unvanlarını, hukuki türlerini, merkezlerini; yeni kuruluş yolu ile birleşme hâlinde, yeni şirketin türünü, ticaret unvanını ve merkezini,
b) Şirket paylarının değişim oranını, öngörülmüşse denkleştirme tutarını; devrolunan şirketin ortaklarının, devralan şirketteki paylarına ve haklarına ilişkin açıklamaları,
c) Devralan şirketin, imtiyazlı ve oydan yoksun payların sahipleriyle intifa senedi sahiplerine tanıdığı hakları,
d) Şirket paylarının değiştirilmesinin şeklini,
e) Birleşmeyle iktisap edilen payların, devralan veya yeni kurulan şirketin bilanço kârına hak kazandığı tarihi ve bu isteme ilişkin bütün özellikleri,
g) Devrolunan şirketin işlem ve eylemlerinin devralan şirketin hesabına yapılmış sayılacağı tarihi,
h) Yönetim organlarına ve yönetici ortaklara tanınan özel yararları,
i) Gereğinde sınırsız sorumlu ortakların isimlerini, içermesi zorunludur.( TTK m. 146/1)
Birleşme halinde ortaklık payları ve hakları konusunun ne olacağı çoğu kez belirsizliğe yol açmaktadır.
TTK’da yer alan ilgili hükümlere göre, belirtmek gerekir ki, devrolunan şirketin ortaklarının, mevcut ortaklık paylarını ve haklarını karşılayacak değerde, devralan şirketin payları ve hakları üzerinde istemde bulunma hakları vardır. Bu istem hakkı, birleşmeye katılan şirketlerin malvarlıklarının değeri, oy haklarının dağılımı ve önem taşıyan diğer hususlar dikkate alınarak hesaplanır. (TTK m. 140)
Ortaklık paylarının değişim oranları belirlenirken, devrolunan şirketin ortaklarına tahsis olunan ortaklık paylarının gerçek değerlerinin onda birini aşmaması şartıyla, bir denkleştirme ödenmesi öngörülebilir.
Devrolunan şirketin oydan yoksun paylarına sahip ortaklarına aynı değerde, oydan yoksun veya oy hakkını haiz paylar verilir.
Devrolunan şirkette mevcut bulunan paylara bağlı imtiyaz hakları karşılığında, devralan şirkette eş değerde haklar veya uygun bir karşılık verilir.
Devralan şirket, devrolunan şirketin intifa senedi sahiplerine, eş değerli haklar tanımak veya intifa senetlerini, birleşme sözleşmesinin yapıldığı tarihteki gerçek değeriyle satın almak zorundadır.
Devralma yoluyla birleşmede, devralan şirket, sermayesini, devrolunan şirketin ortaklarının haklarının korunabilmesi için gerekli olan düzeyde, artırmak zorundadır.
Bu sermaye artırımı ortaklığın devamının ve alacaklılarının haklarını korumaya hizmet etmektedir.
Şirketlerin birleşme kararı alabilmesi için TTK’da çeşitli hükümlere uygun bir birleşme söz konusu olmalıdır. (TTK m. 151)
Belirtmek gerekir ki, tüm şirket türleri için genel hükümler olduğu gibi bazı şirket türleri için de özel hükümler bulunmaktadır.
Birleşme kararı alınabilmesi için yönetim organı, genel kurula birleşme sözleşmesini sunması gerekir.
Birleşme sözleşmesi genel kurulda yapılacak oylama ile onaylanmalıdır.
TTK, şirket türlerine göre farklı kabul oranları öngörmektedir. (TTK m. 151/1) Buna göre;
Anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, esas veya çıkarılmış sermayenin çoğunluğunu temsil etmesi şartıyla, genel kurulda mevcut bulunan oyların dörtte üçüyle,
Bir kooperatif tarafından devralınacak sermaye şirketlerinde, sermayenin çoğunluğunu temsil etmesi şartıyla, genel kurulda mevcut bulunan oyların dörtte üçüyle,
Limited şirketlerde, sermayenin en az dörtte üçünü temsil eden paylara sahip bulunmaları şartıyla, tüm ortakların dörtte üçünün oylarıyla,
Kooperatiflerde, verilen oyların üçte ikisinin çoğunluğuyla; ana sözleşmede ek ödeme ve başka edim yükümlülükleri ya da sınırsız sorumluluk kabul edilmiş veya bunlar mevcut olup da genişletilmişse kooperatife kayıtlı tüm ortakların dörtte üçünün kararıyla, onaylanmalıdır.
Ayrıca belirtmek gerekir ki, kollektif ve komandit şirketlerde birleşme sözleşmesinin oy birliğiyle onaylanması gerekir.
Ancak, şirket sözleşmesinde birleşme sözleşmesinin bütün ortakların dörtte üçünün kararıyla onaylanması öngörülebilir.
Bir sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketin, başka bir şirketi devralması hâlinde, komanditelerin tamamının birleşmeyi yazılı olarak onaylamaları da gereklidir. (TTK m. 151/3)
Bir limited şirket tarafından devralınan anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirkette, devralma ile ek yükümlülük ve kişisel edim yükümlülükleri de öngörülüyorsa veya bunlar mevcut olup da genişletiliyorsa, bütün ortakların oy birliğine gerek vardır.
Birleşme sözleşmesi bir ayrılma akçesini öngörüyorsa bunun, devreden şirket şahıs şirketiyse oy hakkını haiz ortaklarının, sermaye şirketiyse şirkette mevcut oy haklarının yüzde doksanının olumlu oylarıyla onaylanması şarttır.
Birleşme sözleşmesinde devrolunan şirketin işletme konusunda değişiklik öngörülmüşse, birleşme sözleşmesinin ayrıca, şirket sözleşmesinin değiştirilmesi için gerekli nisapla onaylanmış olması zorunludur. (TTK m. 151/6)
Birleşmeye katılan şirketler tarafından birleşme kararı alınır alınmaz, yönetim organları, birleşmenin tescili için ticaret siciline başvurur.
Devralan şirket, birleşmenin gereği olarak sermayesini artırmışsa, ek olarak esas sözleşme değişiklikleri de ticaret siciline sunulur.
Devrolunan şirket, birleşmenin ticaret siciline tescili ile infisah eder. (TTK m. 152)
Birleşme, birleşmenin ticaret siciline tescili ile geçerlilik kazanır. Tescil anında, devrolunan şirketin bütün aktif ve pasifi kendiliğinden devralan şirkete geçer.
Devrolunan şirketin ortakları devralan şirketin ortağı olur. Ancak bu sonuç, devralan şirketin kendi adına fakat bu şirket hesabına hareket eden kişinin elinde bulunan paylar ile devrolunan şirketin kendi adına fakat bu şirket hesabına hareket eden kişinin elinde bulunan paylar için doğmaz. (TTK m. 153)
Birleşme kararı, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edilmesi gerekmektedir. (TTK m. 154)
Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen birleşme hükümlerinde yer verilen hazırlanması gereken evraklar ve süreçler dikkate alındığında birleşme sürecinin uzun ve meşakkatli bir süreç olduğu söylenebilir. Burada amaç devrolunan şirketin hissedarlarının özellikle alacaklıların hak kaybına uğramasının önüne geçmektir.
Kanun koyucu alacaklıların haklarını korumak amacıyla bu süreçte dikkat edilmesi gereken hususları ve mutlak suretle hazırlanması gereken evrakları düzenlerken, alacaklıların hak kaybına uğramayacağı durumlarda devralan ve devrolunan şirket açısından kolaylıklar getirmiştir.
TTK’nın 155 ve 156 maddelerinde sermaye şirketlerinin kolaylaştırılmış şekilde birleşmesinin uygulama alanı ve sağladığı kolaylıklar düzenlenmiştir.
Kolaylaştırılmış birleşme, sadece sermaye şirketlerinin birleşmeleri için TTK tarafından tanınmış olan bir kurumdur. Bu çerçevede TTK, ilgili şartların sağlanması halinde şirket birleşmelerinin daha az prosedürel işleme tabi olduğu birleşme metodu öngörmektedir.
Kolaylaştırılmış birleşme yönteminin uygulanması iki halde mümkün olmaktadır. Bunlar, devralan sermaye şirketin, devrolunan sermaye şirketin tüm paylarına veya en az yüzde doksanına sahip olması halleridir.
Buna göre, birinci halde,
Devralan sermaye şirketi devrolunan sermaye şirketinin oy hakkı veren bütün paylarına veya Bir şirket ya da bir gerçek kişi veya kanun yahut sözleşme dolayısıyla bağlı bulunan kişi grupları, birleşmeye katılan sermaye şirketlerinin oy hakkı veren tüm paylarına, sahiplerse sermaye şirketleri kolaylaştırılmış düzene göre birleşebilirler. (TTK m. 155/1)
İkinci halde ise, devralan sermaye şirketi, devrolunan sermaye şirketinin oy hakkı veren paylarının en az yüzde doksanına sahipse, azınlıkta kalan pay sahipleri için;
Devralan şirkette bu payların denk karşılığı olan paylar verilmesi şirket payları yanında, şirket paylarının gerçek değerinin tam dengi olan nakdî bir karşılık verilmesinin önerilmiş olması ve Birleşme dolayısıyla ek ödeme borcunun veya herhangi bir kişisel edim yükümlülüğünün yahut kişisel sorumluluğun doğmaması, hâlinde birleşme kolaylaştırılmış usulde gerçekleşebilir. (TTK m. 155)
