1.İZALE-İ ŞUYU (ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ) NEDİR?
İzale-i şuyu, yani ortaklığın giderilmesi, elbirliği ile ya da paylı mülkiyet halinde, söz konusu mallar üzerinde bulunan mülkiyet ortaklığının giderilmesidir. Mülkiyete konu mallar üzerinde birden fazla kişinin paylı mülkiyet ya da elbirliği ile mülkiyet hakkı olmalıdır. Söz konusu dava ile, mallar malikler arasında paylaştırılır, eğer paylaşma fiziken mümkün değil ise mahkeme kararı ile satışa karar verilir ve satış değeri maliklere bölüştürülür.
2.ELBİRLİĞİ İLE MÜLKİYET NEDİR?
Türk Medeni Kanunu’nun 701. Maddesinde;
“Kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyeti, elbirliği mülkiyetidir.
Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır.”
elbirliği ile mülkiyetin tanımı yapılmaktadır. Hükme göre, mallar üzerinde mülkiyet sahibi olan maliklerin belirli payları olmaz, mal üzerinde tamamen hakka sahiptirler. Bu durum miras halinde karşımıza sıklıkla çıkmaktadır. Mirasın intikali ile, terekede bulunan mallar üzerinde tüm mirasçılar elbirliği ile mülkiyete sahip olur. Yani mirasçıların her birinin mülkiyet hakkı, miras kalan malların tamamını kapsar. Bu duruma iştirak halinde mülkiyet de denilmektedir.
3.PAYLI MÜLKİYET NEDİR?
Türk Medeni Kanunu’nun paylı mülkiyet için tanımı ise 688. Maddede şu şekildedir;
“Paylı mülkiyette birden çok kimse, maddî olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli paylarla maliktir.
Başka türlü belirlenmedikçe, paylar eşit sayılır.
Paydaşlardan her biri kendi payı bakımından malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Pay devredilebilir, rehnedilebilir ve alacaklılar tarafından haczettirilebilir”
Paylı mülkiyette, bütün halinde olan mal üzerinde, birden fazla kişinin belirli oranlarda mülkiyet hakkı olması söz konusudur. Yine miras üzerinden örnek verilecek olursa, miras açıldıktan sonra yapılan taksim sözleşmesi ile tereke malları mirasçılar arasında paylaştırılır ve her mirasçı için mallar üzerinde belirli oranda mülkiyet hakkı söz konusu olur.
4.İZALE-İ ŞUYU DAVASI NEDİR?
Paylı ya da elbirliği ile mülkiyet halinde, mülkiyet hakkına konu mallar hakkında, ortaklığın giderilmesi amacıyla açılan davalardır. Paydaşlardan her biri diğer paydaşlara karşı dava açabilir. Ortaklığın giderilmesi davası genellikle taşınmazlar hakkında açılmakta olup, satış istenmek suretiyle birlikte mülkiyet sona erdirilir.
Ortaklığın giderilmesi davaları iki şekilde mümkündür;
1- Taşınır veya taşınmaz malın aynen bölünmesidir.
2-Taşınır veya taşınmaz malın icra yoluyla satılarak bedelinin paydaşlar arasında bölüştürülmesidir.
Ortaklığın giderilmesi davası, ortaklığın sone erdirilmesini isteyen her paydaş/lar tarafından açılabilir. Davanın mallar üzerindeki tüm paydaşlara karşı açılması gerekir. Paydaşlardan biri ölmüş ise, mirasçıları davada taraf olarak gösterilmelidir.
Paydaşlar arasında yapılan bir anlaşmayla izale-i şuyu talep edilemeyeceği kararlaştırıbilirler. Türk Medeni Kanunu’nun 698. maddesinde bulunan “Paylaşmayı isteme hakkı, hukukî bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılabilir.” hükmü gereğince en fazla on yıllık süreyle ortaklığın giderilmesi talep edilemeyeceği kararlaştırılabilir. İşbu madde devamında “Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmeler, resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilir.” hükmü yer almaktadır. Buna göre paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşme resmî şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilir.
5.İZALE-İ ŞUYU (ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ) DAVALARINDA SATIŞ NASIL OLUR?
İzale-i şuyu davası sonucu satış yoluyla ortaklığın giderilmesi kararı verilmesi ile bu karar paydaşlara tebliğ edilir. Paydaşların karara karşı herhangi bir itirazı olmazsa mahkeme tarafından bir satış memuru görevlendirilir ve satış dosyası oluşturulur. Bu aşamadan sonra kıymet takdiri yapılır.kıymet takdiri raporu paydaşlara tebliğ edilir ve rapora karşı süresi içinde herhangi bir itiraz olmazsa, raporda belirlenen değer uyarınca satış sağlanır.
6.İZALE-İ ŞUYU DAVASINDA GÖREVİ VE YETKİLİ MAHKEME NERESİDİR?
Ortaklığın giderilmesi davasında yetkili mahkeme dava konusu malın bulunduğu yer mahkemesidir. Görevli mahkeme ise Sulh Hukuk Mahkemesi’dir.
Avukat Busem Erdoğan İskurt
Avukat Hüseyin Acar
Reşit Hukuk&Danışmanlık
