1.İŞSİZLİK ÖDENEĞİ NEDİR?
İşsizlik ödeneği 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunda düzenlenmektedir. Kanunun 47.maddesinin h bendinde işsizlik ödeneği sigortalı işsizlere bu Kanunda belirtilen süre ve miktarda yapılan parasal ödeme olarak tanımlanmıştır.
2.İŞSİZLİK ÖDENEĞİNE HAK KAZANMA ŞARTLARI NELERDİR?
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun 51.maddesinde işsizlik ödeneğinden yararlanma şartları şu şekilde düzenlenmiştir:
Bu Kanun uyarınca sigortalı sayılanlardan hizmet akitleri aşağıda belirtilen hallerden birisine dayalı olarak sona erenler, Kuruma süresi içinde şahsen başvurarak yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri ve bu Kanunda yer alan prim ödeme koşullarını sağlamış olmaları kaydıyla işsizlik ödeneği almaya hak kazanırlar.
1. 25/8/1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanununun 13 üncü maddesi veya 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanununun 16 ncı maddesi yada 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 6 ncı maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen bildirim önellerine uygun olarak hizmet akdi işveren tarafından sona erdirilmiş olmak,
2. Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın sürenin bitiminden önce veya bildirim önelini beklemeksizin 1475 sayılı İş Kanununun 16 ncı maddesinin (I), (II) ve (III) numaralı bentlerine veya 854 sayılı Deniz İş Kanununun 14 üncü maddesinin (II) ve (III) numaralı bentlerine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 7 nci maddesi ile 11 inci maddesinin birinci fıkrasına göre sigortalı tarafından feshedilmiş olmak,
3.Hizmet akdi, süresi belli olsun veya olmasın süresinin bitiminden önce veya bildirim önelini beklemeksizin 1475 sayılı İş Kanununun 17 nci maddesinin (I) ve (III) numaralı bentlerine veya 854 sayılı Deniz İş Kanununun 14 üncü maddesinin (III) numaralı bendine veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 12 inci maddesinin birinci fıkrasına göre işveren tarafından feshedilmiş olmak
4. Hizmet akdinin belirli süreli olması halinde, bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalmak, 854 sayılı Deniz İş Kanununun 7 nci maddesinin (II) numaralı bendinde belirtilen hizmet akdinin belirli bir sefer için yapılmış olması nedeniyle sefer sonunda işsiz kalmak, e) İşyerinin el değiştirmesi veya başkasına geçmesi, kapanması veya kapatılması, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedenleriyle işten çıkarılmış olmak, 854 sayılı Deniz İş Kanununun 14 üncü maddesinin (IV) numaralı bendindeki nedenlerle işsiz kalmak,
5.24/11/1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 21 inci maddesi kapsamında işsiz kalmak
6. Yukarıdaki bentlerde belirtilen iş kanunları kapsamına girmeyen sigortalılardan hizmet akitleri, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında yapılmış olan toplu iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmesi bulunmayan hallerde Borçlar Kanunu hükümleri doğrultusunda (a), (b), (c), (d) ve (e) bentlerindeki hükümlere paralel olarak sona ermiş olmak. Ancak, işsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için hizmet akdinin başvuru sırasında grev, lokavt veya kanundan doğan ödevler nedeniyle askıya alınmamış olması gerekmektedir
Kanunun lafzına bakıldığında iş sözleşmesinin 51.maddeye uygun olarak feshedilmiş olması, kanunda yer alan prim ödeme gün sayısının doldurulmuş olması ve süresi içerisinde İŞKUR’a başvurulmuş olması sayılmaktadır. Kanunun 50.maddesinde ödenmesi gereken prim tutarları yer almaktadır. Maddeye göre işsizlik ödeneğinden faydalanabilmek için en az 600 gün işsizlik sigortasının ödenmiş olması gerekmektedir.
Yani kanunda belirtilen işsizlik ödeneğinden yararlanabilmek için işsizin;
1.Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalması,
2.Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olması,
3. Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olması
4.Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmuş olması gerekmektedir.
3.İŞSİZLİK ÖDENEĞİ NE KADARDIR?
Kanunda belirtilen şartları taşıyan işçinin İŞKUR’a başvurması sonucunda işsizlik ödeneğine hak kazandığı belirtilirse ne kadar işsizlik ödeneği alacakları işsizler tarafından sıkça sorulan sorulardandır.
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun 50.maddesinin 1.fıkrasında işsizlik ödeneğinin nasıl hesaplanması gerektiği hükme bağlanmıştır. Kanununa göre;
‘‘Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkıdır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, 4857 sayılı İş Kanununun 39 uncu maddesine göre onaltı yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçemez.’’
Yani 2022 yılı temmuz ayından sonra asgari ücretle çalışan bir işçinin alabileceği işsizlik ödeneği 2588,4 TL’dir.
4.İŞSİZLİK ÖDENEĞİNDEN NE KADAR SÜRE İÇİN FAYDALANILABİLİR?
Kanunda belirtilen şartları taşıyan işçinin İŞKUR’a başvurması sonucunda işsizlik ödeneğine hak kazandığı belirtilirse bu haktan ne kadar süre ile yararlanacağı işsizler tarafından sıkça sorulan sorulardandır.
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun 50.maddesinin 2.fıkrasında işsizlik ödeneğinden ne kadar süre ile faydalanılabileceği hükme bağlanmıştır. Kanuna göre;
Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan, son üç yıl içinde;
a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün, süre ile işsizlik ödeneği verilir.
5.İŞSİZLİK ÖDENEĞİ NE ZAMAN KARRAA BAĞLANIR VE AYIN KAÇINDA ÖDENİR?
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun 50.maddesinin 3.fıkrasına göre işsizlik ödeneği başvuruları izleyen ayın sonuna kadar sonuçlandırılır. İşsizlik ödeneği, her ayın beşinde aylık olarak işsizin kendisine ödenir. Ödeme tarihini öne çekmeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yetkilidir.
İşsizlik ödeneği damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz.
İşsizlik ödeneği, nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir ve temlik edilemez.
Sigortalının kusurundan kaynaklandığı belirlenen fazla ödemeler yasal faizi ile birlikte geri alınır. Ölen sigortalı işsizlere ait fazla ödemeler geri tahsil edilmez.
22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 21 inci maddesi gereği işe iade davası nedeniyle yatırılan primlerin son günü esas alınarak işsizlik ödeneği hak sahipliği belirlenir ve işsiz geçen dönem için ödeme yapılır.
Stajyer Avukat Sema Nur Deveci Ustundağ
Avukat Hüseyin Acar
Reşit Hukuk & Danışmanlık
