1.İŞE İADE DAVASI NEDİR ?
Belirsiz süreli iş sözleşmesiyle bir işte çalışan işçinin, İŞVEREN TARAFINDAN HAKSIZ ŞEKİLDE İŞTEN ÇIKARILMASI durumunda işçi; feshin geçersiz olduğu gerekçesiyle kendisine sağlanan iş güvencesinden yararlanarak işe iadesini isteyebilir . İşçinin açacağı bu davaya işe iade davası denilmektedir.
2.İŞE İADE DAVASININ ŞARTLARI NELERDİR ?
İş Kanununun 18.maddesinde ‘’ Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır’’ hükmü yer almaktadır.
İşçi sayısının hesaplanmasında, işverenin aynı işkolunda birden fazla işyerinin bulunması halinde, bu işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısı dikkate alınır.
İşveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır.
Hakkındaki iddialara karşı savunmasını almadan bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, o işçinin davranışı veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez.
Maddede 30 veya daha fazla işçi çalıştıran işverenin 6 aylık kıdemi bulunan işçiyi işten çıkarması durumunda iş sözleşmesinin feshinin GEÇERLİ BİR SEBEBE DAYANMASI gerektiği düzenlenmiştir. Bu nedenle ;
1.İşyerinde 30 veya daha fazla işçi çalışıyorsa,
2.İşçinin en az 6 aylık çalışması olmuşsa,
3.Fesih geçerli bir nedene dayanmıyorsa işçi işe iade davası açabilir. İş Kanununun 20. Maddesine göre işçi, fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içerisinde işe iade davası açmalıdır.
3.İŞE İADE DAVASINDA YARGILAMA USULÜ NASILDIR ?
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanununa göre; kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Bu nedenle işçi, işe iade davası açılmadan önce arabulucuya başvurmak zorundadır.
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanununa göre ARABULUCULUĞA BAŞVURULMAKSIZIN AÇILAN İŞE İADE DAVALARI usulden reddedilir. İşe iade davası açılırken arabuluculuğa başvurulmuşsa davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır. Bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde mahkemece davacıya, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceği ihtarını içeren davetiye gönderilir. İhtarın gereği yerine getirilmez ise dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkarılmaksızın davanın usulden reddine karar verilir.
Arabuluculuğa başvurulmuş ve süresi içerisinde anlaşamama tutanağı dosyaya eklenmişse İş Kanununun 20. Maddesine göre işe iade davası seri muhakeme usulüne göre görülür ve mahkeme davayı iki ay içinde sonuçlandırır.
Hukuk Muhakemeleri Kanununun 447.maddesinde ‘’ Diğer kanunların sözlü yahut seri yargılama usulüne atıf yaptığı hâllerde, bu Kanunun basit yargılama usulü ile ilgili hükümleri uygulanır.’’ Hükmü yer almaktadır. Bu nedenle İş Kanununda seri yargılama usulünün uygulanacağına dair hüküm varsa da bu usul HMK’da düzenlenen basit yargılama usulü olarak uygulanmaktadır.
Basit yargılama usulü HMK’nın 316 ve devamı maddelerinde düzenlenmektedir. Basit yargılama usulünde dava dilekçesinin verilmesiyle dava açılır, dava dilekçesine cevap verilmesiyle dilekçeler teatisi tamamlanmış olur. Bu usulde cevaba cevap ve 2.cevap dilekçeleri yer almamaktadır. Bunun nedeni davanın sonuçlandırılmasını hızlandırmaktır.
Feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispat yükümlülüğü işverene aittir. İşçi, feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını ispatla yükümlüdür.
İşveren iş sözleşmesinin feshinde haklı ise davanın reddine karar verilir. Bu durumda yapılan fesih geçerli olduğundan işçinin işverenden alacağı bulunmamaktadır.
İşveren iş sözleşmesinin feshinde haklı değilse davanın kabulüne karar verilir. Bu durumda işçinin işe iadesiyle birlikte 4 aya kadar ücret alacağına hak kazanır. Ayrıca mahkeme işçinin işe başlatılmaması ihtimaline binaen işe başlatmama tazminatına hükmeder.
İş Kanununa göre mahkemece verilen kararın temyizi halinde, Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir, hükmü yer almaktaysa da 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanununa göre ise işe iade davaları temyize kapalı olduğundan başvurulabilecek kanun yolu istinaftır. Yani iş mahkemesi kararlarına karşı Bölge Adliye Mahkemesine başvurulabilirken, Bölge Adliye Mahkemesi kararlarına karşı Yargıtay’a başvurulamaz.
4.GEÇERSİZ FESHİN SONUÇLARI NELERDİR?
a) İşçinin 1 ay içerisinde işe başlatılması gerekmektedir : İş kanununun 18.ve devamı maddelerine göre işe iade davası açan işçinin, iş sözleşmesinin feshinin GEÇERLİ NEDENE DAYANMADIĞI mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilmişse işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır.
b)İşçinin işe başlatılmaması durumunda işçi tazminata hak kazanır : İşveren, işçinin başvurusu üzerine işçiyi bir ay içinde işe başlatmaz ise işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. Bu tazminata işe başlatmama tazminatı adı verilir. Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler.
c)İşçiye çalışmadığı süre için 4 aya kadar ücret alacağı ödenir: Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir. İşçinin işe başlatılması durumunda da bu alacağın ödenmesi gerekmektedir.
5)İŞÇİNİN İŞE BAŞVURUSUNUN SÜRESİ VE BAŞVURMA USULÜ NEDİR ?
İş kanununun 21.maddesinin 5.fıkrasında ‘’İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.’’ Hükmü yer almaktadır.
Maddeye göre işçinin işyerine başvurması için kanunda belirtilen 10 GÜNLÜK SÜRE KARARIN KESİNLEŞMESİ ile başlar.
Başvurunun nasıl yapılacağına ilişkin kanunda bir düzenleme yer almasa da işe başvurunun yazılı şekilde yapılması ispat açısından önem arz etmektedir.
Stajyer Avukat Sema Nur Deveci Ustundağ
Avukat Hüseyin Acar
Reşit Hukuk&Danışmanlık
