İFTİRA SUÇU VE CEZASI
İftira suçu TCK’nın Dördüncü Kısmı olan Millete ve Devlete Karşı Suçlar başlığı altında 2.Bölümde Adliyeye karşı suçlar içerisinde düzenlenmektedir. Bu suçla korunan hukuksal değer yargı makamlarının yanıltılması yoluyla kişiler hakkında haksız yargılamanın engellenmesidir. Yazımızda iftira suçu ele alınacaktır.
1.İFTİRA SUÇU NEDİR, İFTİRA SUÇUNUN UNSURLARI NELERDİR?
Türk Ceza Kanununun 267.maddesinde düzenlenen iftira suçunda fail, ihbar - şikayet suretiyle ya da basın ve yayın yoluyla, bir kişi hakkında soruşturma ve kovuşturma başlatılmasını ya da idari yaptırım kararı uygulatılmasını sağlamak amacıyla kişiye işlenmemiş hukuka aykırı bir fiil isnat etmektedir. Fail, devlet makamlarını gerçekte oluşmamış bir suç ya da kabahat için yanlış yönlendirmektedir. İsnat edilen suçun niteliği suçun oluşumu açısından önem arz etmemektedir. İftira suçunun cezası bir yıldan dört yıla kadar hapis cezasıdır.
MADDİ UNSUR
İftira suçunda failin suç teşkil eden eylemleri bir başkası hakkında yetkili makamlara yapılan ihbar veya şikayet ya da basın ve yayın yoluyla suç isnadıdır. İsnat ne demektir? İsnat, kişiye suç atfedilmesidir. Yani iftira suçunda fail, işlenmediğini bildiği bir suç için bir başkasını suçlamaktadır.
Söz konusu şikayet ya da ihbarın isimsiz yapılabileceği Yargıtayca kabul edilmektedir. Nitekim Yargıtay 9. Ceza Dairesi 2013/10814 Esas , 2014/1597 Karar sayılı dosyasında sanık aracın çalındığına dair isim belirtmeden ihbarda bulunmuş ve kollukta alınan ilk ifadesinde araç içerisinde E.. S.., M. D.. ve B.. A.. isimli şahısların bulunduğunu öğrendiğini aracının bu kişiler tarafından çalındığını düşündüğünü beyan etmek suretiyle şikayetçi olmuştur. Sanığın eyleminin iftira suçunu oluşturduğu Yargıtayca kabul edilmiştir.
Basın yayın yoluyla suç isnadının yapılması kanun gereği aynı şekilde cezalandırılmaktadır. Kanunkoyucu Ceza Muhakemeleri Kanununun 160.maddesi gereğince Cumhuriyet savcılarının suç işlendiğini haber alır almaz soruşturmaya başlanması gerektiğini göz önünde bulundurarak basın ve yayın yoluyla yapılan isnadı suç kabul etmiştir.
Sosyal medyada iftira suçunda da diğer hallerde olduğu gibi bir kişiye yönelen suç isnadının bulunması gerekir. Sosyal medyadan iftira suçunun cezası bir yıldan dört yıla kadar hapis cezasıdır.
Yargıtay 8.Ceza Dairesinin 2022/5481 Esas , 2023/4225 Karar sayılı dosyasında sanığın, katılan hakkında soruşturma açılmasını sağlamak amacıyla Valiliğe mail göndermesi durumunda iftira suçunun oluştuğuna hükmetmiştir.
Yargıtay 8.Ceza Dairesinin 2017/17220 Esas, 2018/7253 sayılı kararında bir avukat hakkında gazetede ve gazetenin sosyal medya hesabında ‘’Tacizci avukat …’yi teşhir ediyoruz’’ şeklinde yapılan paylaşım üzerine verilen kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın kanun yararına bozulmasına karar verilmiştir.
Halk arasında namusa iftira atma şeklindeki söylem, hukuk anlamında suç teşkil etmeyebilir. İftira atmanın cezalandırılabilmesi için gerçekte işlenmeyen suç ya da kabahat gerektiren bir fiilin yetkili makamlara bildirilmesi gerekmektedir.
NİTELİKLİ HAL
267.maddede suça ilişkin nitelikli haller düzenlenmiştir. Nitelikli haller şu şekildedir:
1.İftira teşkil eden eylemin maddi eser ve delillerini uydurarak gerçekleştirilmesi durumunda faile verilecek ceza yarı oranında artırılır.
2.İftiraya uğrayan şahsın beraat ya da kovuşturmaya yer olmadığına dair karar alması ve bu şahıs hakkında gözaltına alma ve tutuklama dışında başka bir koruma tedbiri uygulanmışsa faile verilecek ceza yarı oranında artırılır. Şahsın iftira neticesinde gözaltına alınması ya da tutuklanması durumunda fail ayrıca kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma suçundan dolaylı fail olarak cezalandırılır.
3.İftiraya uğrayan şahsın ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis cezasına mahkûmiyeti halinde fail yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis cezasına mahkum edilir. Bu cezanın infazına başlanmışsa faile verilecek ceza yarı oranında artırılır.
MANEVİ UNSUR
Bu suçun oluşabilmesi için failin gerçekte işlenmemiş bir suç ya da kabahatin bir şahıs tarafından gerçekleştiğini iddia etmesi gerekmektedir. Burada fail, şahıs hakkında soruşturma ve kovuşturma başlatılması ve ya da idari para cezası düzenlenmesi maksadıyla hareket etmektedir. Bu nedenle suçun oluşumu için özel kast aranır.
Yargıtay 8.Ceza Dairesinin 2022/5481 Esas , 2023/4225 Karar sayılı dosyasında katılan ile sanık arasında husumet bulunduğu, sanığın katılan hakkında soruşturma açtırmak maksadıyla Valiliğe şikayet ettiği, şikayet sonucunda kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildiği göz önüne alındığında sanık hakkında verilen beraat kararının bozulmasına hükmedilmiştir.
HUKUKA AYKIRILIK UNSURU
Suçun oluşumu için özel bir hukuka aykırılığın varlığı aranmamakta olup olay kapsamında herhangi bir hukuka uygunluk nedeninin bulunmaması yeterlidir.
Hukuka uygunluk nedenlerinden savunma hakkı bu suç için ayrıca incelenmelidir. Yargıtay, savunma hakkını geniş yorumlayarak , sanığın savunması sırasındaki isnatlarında hukuka aykırılık unsurunun gerçekleşmediğini belirterek savunma dokunulmazlığını bir hukuka uygunluk nedeni olarak değerlendirmektedir.
Yargıtay 16.Ceza Dairesi 2016/2657 Esas , 2016/3923 Karar sayılı dosyasında karşılıksız çek keşide etme suçundan savunmasına başvurulan sanığın, çekteki imzasını inkara yönelik savunmasının iftira suçu olarak değerlendirilemeyeceğine hükmedilmiştir.
Basın özgürlüğü bir diğer hukuka uygunluk nedenidir. Yargıtay 8. Ceza Dairesi 2020/19604 Esas, 2023/648 Karar sayılı dosyasında sanığın, katılan hakkında yapmış olduğu haberin kamu yararının bulunması, maddi delillerle desteklenmesi nedeniyle basın özgürlüğü kapsamında yer aldığı ve iftira suçunu oluşturmadığına hükmetmiştir.
İFTİRA VE SUÇ UYDURMA SUÇU ARASINDAKİ FARK
TCK’nın 271.maddesinde düzenlenen suç uydurma suçunda fail, işlenmediğini bildiği bir suçu ihbar etmekte ya da işlenmemiş bir suçun soruşturulması için suça ilişkin delil ve emare uydurmaktadır. İftira suçunda ise fail, işlenmediğini bildiği bir suçun soruşturulması için bir fail bildirerek ihbar ya da şikayet etmektedir. Yani iki suç arasındaki en belirgin fark bir kimseye suç isnadı yapılıp yapılmamasıdır. Belli bir kimseye isnatta bulunulmuş ise iftira suçu, bulunulmamış ise suç uydurma suçu oluşacaktır.
Yine suçun işlenişinde failin kastı bakımından bir farklılık bulunmaktadır. İftira suçunda fail, bir kimseye soruşturma açılması ya da idari yaptırım kararı düzenlenmesi amacıyla şikayetçi olmaktadır. Burada failde özel kastın varlığı aranmaktadır. Ancak suç uydurmada böyle bir amaç yer almamakta, suç doğrudan kastla işlenmektedir.
ETKİN PİŞMANLIK
Kanunun 269.maddesinde etkin pişmanlık kurumu düzenlenmiştir. Verilecek cezalarda hangi oranda indirim yapılacağı etkin pişmanlığın ne zaman gerçekleştiğine göre değişecektir.
1.İftiraya uğrayan hakkında soruşturmaya başlanmadan önce iftiradan dönülmesi durumunda faile verilecek cezanın beşte dördü indirilir.
2.İftiraya uğrayan hakkında kovuşturmaya başlanmadan önce iftiradan dönülmesi durumunda faile verilecek cezanın dörtte üçü indirilir.
3. İftiraya uğrayan hakkında hüküm verilmeden önce iftiradan dönülmesi durumunda faile verilecek cezanın üçte ikisi indirilir.
4. İftiraya uğrayan hakkında mahkumiyetten sonra iftiradan dönülmesi durumunda faile verilecek cezanın yarısı indirilir.
5. İftiraya uğrayan hakkında verilen cezanın infazının başlamasından önce iftiradan dönülmesi durumunda faile verilecek cezanın üçte biri indirilir.
ŞAHSİ CEZASIZLIK SEBEBİ VE CEZAYI AZALTAN NEDENLER
Kanunun 273.maddesinde suçta şahsi cezasızlık sebebi ve cezayı azaltan nedenler düzenlenmiştir. Maddeye göre failin, kendisinin üstsoy, altsoy, eş veya kardeşinin soruşturma ve kovuşturmaya uğramasına neden olabilecek bir hususla ilgili olarak yalan tanıklıkta bulunması ya da tanıklıktan çekinme hakkı olmasına rağmen, bu hakkı kendisine hatırlatılmadan gerçeğe aykırı olarak tanıklık yapması durumunda fail hakkında cezada indirim yapılabileceği gibi faile ceza verilmesine yer olmadığına dair karar verilebilir. Ceza Muhakemesi Kanununun 45.maddesi gereğince tanıklıktan çekinebilecek kişiler, kişinin nişanlısı, eşi (evlilik bağı kalmasa bile), kan ve kayın hısımlarından alt (çocuk,torun..) ve üst soyu (anne, baba, büyükanne, büyükbaba), üçüncü derece dahil kan hısımları (kardeşleri, yeğenleri, amca, hala, dayı, teyze), ikinci derece dahil kayın hısımları (eşin kardeşleri) ile evlatlık bağı bulunduğu (failin kendisi evlatlıksa kendisini evlat edinenler ve failin evlat edindiği kişiler) kişilerdir.
SORUŞTURMA-KOVUŞTURMA VE YAPTIRIM
Bu suç şikayete tabi suçlardan değildir. Bu nedenle savcılık resen soruşturma başlatabilir.
İftira suçunda zamanaşımı, 267.maddenin 8.fıkrası gereğince iftiraya uğrayanın fiili işlemediğinin sabit olduğu tarihten itibaren işlemeye başlamaktadır. Bu hüküm sayesinde suçtaki zamanaşımı süresi uzamakta ve gerçeğin ortaya çıkmasına imkan sağlamaktadır. Detaylı bilgi için sitemizde yer alan iletişim adreslerini kullanarak randevu alabilirsiniz.
Av. Sema Nur Deveci Ustundağ
Av. Hüseyin Acar
