HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI (HAGB) NE DEMEKTİR ?
HAGB, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, esasları Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun (CMK) 231. maddesinde düzenlenen ve bir ceza hukuku müessesesidir. HAGB, sanığın belirli şartları sağlaması durumunda, mahkeme tarafından verilen hükmün hukuki sonuçlarının belli bir süre ertelenmesini ifade eder. Bu karar, genellikle sanığın sabıkasız oluşu, suçun niteliği ve sanığın tekrar suç işlemeyeceğine dair kanaatin oluşması gibi koşullara bağlıdır. HAGB kararı, sanığın belirlenen denetim süresi boyunca yükümlülüklere uygun davranması halinde, verilen cezanın infaz edilmemesi ve sabıka kaydına işlenmemesi sonucunu doğurur. Ancak, denetim süresinde suç işlenmesi veya yükümlülüklerin ihlali durumunda, hüküm açıklanarak infaz süreci başlatılır. HAGB, ceza hukukunda özellikle ilk kez suç işleyen bireylerin topluma yeniden kazandırılmasını amaçlayan bir rehabilitasyon, ikinci bir şans aracı olarak değerlendirilir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) her suç bakımından uygulama alanı bulmaz. Bu kararın verilebilmesi için Türk Ceza Kanunu ve ilgili mevzuatta belirlenen şartların sağlanması gereklidir. Önem arzeden hususları sıralamak gerekirse;
Hükmedilen Ceza ve Suçun Niteliği: Sanığa verilen hapis cezasının 2 yıl veya daha az süreli olması ya da adli para cezasına hükmedilmesi gerekir. Daha ağır cezalar için HAGB uygulama alanı bulmaz.
Sanığın Sabıkası: Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı mahkûmiyetinin bulunmaması gerekir. Bu şart, kişinin sabıka kaydının temiz olmasını gerektirir.
Tekrar Suç İşlemeyeceğine Dair Kanaat: Mahkeme, sanığın ileride suç işlemeyeceği yönünde bir kanaate sahip olmalıdır. Bu değerlendirme, sanığın kişisel durumu, tutum ve davranışları dikkate alınarak yapılır.
Mağdur veya Kamunun Zararının Giderilmesi: Suç nedeniyle bir mağdur ya da kamu zarar görmüşse, bu zararın giderilmiş olması şarttır. Sanığın zarar giderme konusundaki tutumu mahkemenin kararını etkileyebilir.
Sanığın Rızası: HAGB kararının verilebilmesi için sanığın bu kararı kabul etmesi gerekir. Sanık, HAGB'yi reddedebilir ve mahkemenin hükmü açıklamasını talep edebilir.
Belirli Suçlar İçin Uygulanmaması: HAGB, belirli suçlar için uygulanamaz. Örneğin, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, terör suçları ve Anayasal düzeni ihlal suçları gibi suçlar bu kapsamın dışındadır.
HAGB kararı verildikten sonra, sanığa bir denetim süresi belirlenir. Sanık, bu süre içinde yeni bir suç işlemez ve mahkeme tarafından belirlenen yükümlülüklere uygun davranırsa, hüküm açıklanmaz ve sabıka kaydı oluşmaz. Ancak, denetim süresi içinde suç işlenmesi durumunda hüküm açıklanır ve infaz süreci başlar.
HAGB Kararı Verilemeyecek Suçlar
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararı, Türk Ceza Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca bazı suçlar için uygulanamaz. HAGB kararı verilemeyecek suçlar genel olarak şu şekilde sıralanabilir:
Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 102. maddesinde düzenlenen cinsel saldırı,
TCK 103. maddesinde düzenlenen çocukların cinsel istismarı,
TCK 104. maddesinde düzenlenen reşit olmayanla cinsel ilişki suçları.
Terörle Mücadele Kanunu kapsamında değerlendirilen suçlar,
Örgütlü suçlar, özellikle terör örgütü üyeliği ve propagandası gibi suçlar.
TCK 309-312. maddelerinde düzenlenen anayasal düzeni ve bu düzenin işleyişini ihlal,
Cumhurbaşkanına suikast gibi devletin güvenliğine karşı suçlar.
İnsan öldürme, ağır yaralama gibi suçlar,
Kasten işlenmiş, neticesi ağır olan suçlar.
TCK 216. maddede yer alan halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama,
TCK 220. maddede düzenlenen suç işlemek amacıyla örgüt kurma.
Rüşvet, irtikap, sahtecilik, dolandırıcılık gibi kamu güvenine ve adalet sistemine zarar veren suçlar.
Özel Kanunlarda HAGB'nin Uygulanamayacağı Belirtilen Suçlar:
Örneğin, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu veya Orman Kanunu gibi özel kanunlarda HAGB'nin uygulanamayacağı suçlar açıkça belirtilmiştir.
Ayrıca, suçun niteliği veya sanığın daha önce sabıkası olması durumunda da mahkeme HAGB kararı vermeyebilir. Mahkeme, HAGB için belirtilen genel şartlar sağlanmadığında bu kararı uygulamama yetkisine sahiptir.
HAGB Kararının Sonuçları
1. Hükmün Açıklanması Ertelenir
HAGB kararı verildiğinde, mahkeme hükmü açıklamaz ve cezanın infazını erteleyerek sanık için belirli bir denetim süresi öngörür. Bu denetim süresi genellikle 5 yıl olup, bu süre boyunca sanığın yeni bir suç işlememesi ve yükümlülüklere uygun davranması beklenir.
2. Sabıka Kaydı Oluşmaz
HAGB kararı, sanığın adli sicil kaydına (sabıka kaydı) işlenmez. Ancak bu karar, adli arşiv kaydında saklanır ve yalnızca yetkili merciler tarafından görülebilir.
3. Denetim Süresi Başlar
Sanık, denetim süresi boyunca herhangi bir suç işlemez ve mahkemenin belirlediği yükümlülüklere (örneğin, belirli bir süre toplum hizmeti yapma veya tazminat ödeme) uyarsa, hüküm hiçbir zaman açıklanmaz ve dava düşer.Eğer sanık denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işler veya yükümlülüklerini ihlal ederse, mahkeme hükmü açıklar. Bu durumda, daha önce verilmiş olan ceza infaz edilir ve sabıka kaydına işlenir. Denetim süresi başarıyla tamamlandığında, hüküm açıklanmaz ve sanık hiçbir cezai yaptırımla karşılaşmaz. Bu, kişinin sicilinin temiz kalmasını sağlar ve sosyal hayatında yeni bir başlangıç yapmasına olanak tanır.
4. HAGB Kararının Tekrarlanamaması
Bir kişi, HAGB kararı aldıktan sonra tekrar suç işlerse ve ceza alırsa, yeni suç için HAGB uygulanamaz. HAGB, genellikle yalnızca ilk kez suç işleyen bireylere tanınan bir hak olarak değerlendirilir.
HAGB Kararlarında Zamanaşımı ve Düşme
HAGB Kararlarında başlayacak 5 yıllık denetimli serbestlik süresi, kararın kesinleşme tarihinden itibaren başlamış sayılır. Eğer sanık hükmün kesinleşmesi tarihinden itibaren 5 yıllık denetim süresi içerisinde suç işlemez ve denetimli serbestlik yükümlülüklerine katlanırsa geri bırakılmış hüküm ortadan kaldırılır ve dava düşer.
Ancak eğer bu 5 yıllık denetim süresi içerisinde sanık kasıtlı herhangi bir suç işler ve denetim yükümlülüğünü ihlal ederse geri bırakılan hüküm mahkemece açıklanır.
HAGB Kararına İtiraz
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kararına itiraz, Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)’nun 231. maddesi uyarınca mümkündür. HAGB, bir kesin hüküm olmadığı için karara karşı istinaf veya temyiz yoluna değil, itiraz yoluna başvurulabilir. İtiraz süreci şu şekilde işler:
HAGB kararına sanık kararı kabul etmiyor ve denetim süresine ilişkin yükümlülüklere itiraz etmek istiyorsa, katılan(mağdur) kararın verilmesini hukuka aykırı buluyorsa, ve Cumhuriyet savcısı ise kararın usul ve esas yönünden hatalı olduğunu düşünüyorsa karara itiraz edebilir. HAGB kararına itiraz, kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde yapılmalıdır. HAGB kararına ilişkin itiraz, kararı veren mahkemenin bağlı olduğu bir üst mahkemeye yapılır:
Sulh Ceza Mahkemesi kararlarına itiraz, Asliye Ceza Mahkemesine yapılır. Asliye Ceza Mahkemesi kararlarına itiraz, Ağır Ceza Mahkemesine yapılır.
İtiraz sonucu verilen karar kesindir. Üst mahkemenin kararına karşı başka bir itiraz yolu bulunmaz. Ancak denetim süresi içinde meydana gelen yeni durumlara itiraz etmek mümkündür.
Stj. Avukat Aycan Betül Yılmaz
Avukat Hüseyin Acar
