1.ÜCRET BORDROSU NEDİR ?
Her ay periyodik olarak işveren tarafından düzenlenen, işçiye ödenen tüm ücretlerin, bu ücretteki kesinti ve vergilerin yer aldığı belgeye maaş bordrosu denir.
Ücret bordrosu 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre düzenlenir. Kanunun 102. Maddesinde bu bordronun düzenlenme şekli şu şekilde açıklanmıştır :
İşverenler tarafından ibraz edilen aylık ücret tediye bordrosunda; işyerinin sicil numarası, bordronun ilişkin olduğu ay, sigortalının adı, soyadı, sigortalının sosyal güvenlik sicil numarası, ücret ödenen gün sayısı, sigortalının ücreti, ödenen ücret tutarı ve ücretin alındığına dair sigortalının imzasının bulunması zorunludur. Belirtilen unsurlardan herhangi birini ihtiva etmeyen (imza şartı yönünden makbuz mukabilinde veya banka kanalıyla yapılan ödemeler hariç) ücret tediye bordroları geçerli sayılmaz.
2.ÜCRET BORDROSU İLE HESAP PUSULASI ARASINDAKİ FARK NEDİR ?
Uygulamada ücret bordrosu ile hesap pusulasının aynı olduğu düşülmekteyse de bu iki kavram birbirinden farklıdır. Hesap pusulası, 4857 Sayılı İş Kanunu uyarınca düzenlenir. İş Kanununun 37. Maddesinde hesap pusulası şu şekilde açıklanmıştır :
‘’ İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır. Bu pusulada ödemenin günü ve ilişkin olduğu dönem ile fazla çalışma, hafta tatili, bayram ve genel tatil ücretleri gibi asıl ücrete yapılan her çeşit eklemeler tutarının ve vergi, sigorta primi, avans mahsubu, nafaka ve icra gibi her çeşit kesintilerin ayrı ayrı gösterilmesi gerekir.’’
Ücret bordrosu kurumlara ibraz edilmek üzere düzenlenir ancak hesap pusulasının amacı ise sigortalı işçiyi aydınlatmaktır.
3.ÜCRET BORDROSUNUN EKSİK DÜZENLENMESİNİN YAPTIRIMI NEDİR?
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre düzenlenir. Kanunun 102. Maddesinde ücret bordrosunun ihtiva etmesi gereken unsurların bulunmaması durumunda ücret bordrosunun geçersiz sayılacağı hükme bağlanmıştır. Bunun yanı sıra işverene her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin yarısı tutarında, idari para cezası uygulanır.
4.İMZALANMAYAN ÜCRET BORDROSUNUN DELİL NİTELİĞİ NEDİR ?
Ücret bordrosunun geçerlilik şartlarından biri işçinin imzasıdır. İmzalanmayan ücret bordrosu geçerli değildir. Ancak imzalı olması bile bordroda belirtilen ücretin ödendiği bir makbuz ya da banka hareketleriyle ispatlanabiliyorsa bordro geçerliliğini korumaktadır. Söz konusu bordrolar Hukuk Muhakemeleri Kanununun 205. Maddesi gereğince AKSİ İSPATLANANA KADAR kesin delil niteliğini taşırlar. Nitekim Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2014/25804 Esas , 2015/35572 Karar sayılı dosyasında imzalı olmayan ücret bordrolarının banka kanalıyla ispatlanması durumunda geçerli olacağı, banka kanalıyla desteklenmediği durumlarda AKSİNİN TANIK BEYANLARIYLA DA İSPATLANABİLECEĞİNE karar verilmiştir :
‘’Somut olayda davacının tüm bordrolarında tahakkuk olduğu ve davacının daha fazla çalışma yaptığını ileri süremeyeceği gerekçesiyle davacının bu talebi reddedilmiştir. Oysa bordroların incelenmesinde davacının 06/2013 ücret döneminden itibaren bordrolarda imzası olmadığı görülmektedir. Yukarıda ifade edildiği gibi bu durumda bordroların imzasız olduğu dönem için tanık beyanlarına göre davacının fazla çalışma yapıp yapmadığı değerlendirilmeli ve hesaplanacak fazla çalışma ücretinden imzasız olup da banka kanalıyla içeriği ödenen dönemlerdeki fazla çalışma tahakkuklarının düşülmesi gerekmektedir. Eksik inceleme ve hatalı değerlendirme ile davacının fazla çalışma ücreti talebinin reddi hatalıdır.’’
5.İMZALI BORDRONUN GERÇEĞİ YANSITMAMASI DURUMUNDA NE YAPILABİLİR?
Gerçeği yansıtmayan ücret bordrolarının işsiz kalmamak için işçiler tarafından imzalandığı sıkça görülmektedir. Bu durumda işçilerin bordroya ihtirazi kayıt düşüp düşmediği önem arz etmektedir. Eğer işçi bordroya ihtirazi kayıt düşüp bordroyu imzalamışsa BORDRONUN GEÇERSİZ OLDUĞUNU HER TÜRLÜ DELİLLE ispatlayabilir. Ancak herhangi bir ihtirazi kayıt öne sürülmeksizin bordronun imzalanması durumunda işçi bordronun geçersiz olduğunu ANCAK YAZILI DELİLLE ispatlayabilir. Nitekim Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 2017/4779 Esas , 2017/8122 Karar sayılı dosyasında da bu yönde karar verilmiştir :
‘‘İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir. Ancak, işçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönündeki ihtirazi kaydının bulunması halinde, bordroda görünenden daha fazla çalışmanın ispatı her türlü delille yapılabilir. Bordroların imzalı ve ihtirazi kayıtsız olması durumunda, işçinin bordroda belirtilenden daha fazla çalışmayı yazılı belge ile kanıtlaması gerekir. İşçiye bordro imzalatılmadığı halde, fazla çalışma ücreti tahakkuklarını da içeren her ay değişik miktarlarda ücret ödemelerinin banka kanalıyla yapılması durumunda, ihtirazi kayıt ileri sürülmemesi, ödenenin üzerinde fazla çalışma yapıldığının yazılı delille ispatlanması gerektiği sonucunu doğurmaktadır.’’
Ancak işveren tarafından bordro hilesi yapılmışsa, bordronun aksi her türlü delille ispatlanabilir. Nitekim Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 2015/21075 Esas , 2018/14840 Karar sayılı dosyasında bu yönde karar verilmiştir :
“İlke olarak bordrolarda tahakkuk var ise ve imzalı ise daha fazla mesai yapıldığı belgeyle kanıtlanmadığı sürece fazla mesai ve tatil ücret alacaklarının reddi isabetlidir. Ancak dairemizin yerleşik uygulaması gereği ücretin bir kısmının bordroda fazla mesai alacağı olarak gösterilmesi (bordro hilesi) bordroda görünen miktarların maktu olması veya ücret miktarının ihtilaflı olması halinde işçinin tanık beyanlarıyla ispat ettiği fazla mesai ve hafta tatili çalışmaları karşılığı ücret alacağının hesaplanarak hüküm altına alınmasıdır. Bu durumda bordro hilesi bulunmadığı takdirde ödenen miktarların dışlanması değil mahsubu yoluna gidilmelidir.’’
Stajyer Avukat Sema Nur Deveci Ustundağ
Avukat Hüseyin Acar
Reşit Hukuk & Danışmanlık
