1.AYIPLI MAL NEDİR?
Ayıplı mal, tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır. 3 türlü ayıptan söz edilir; maddi ayıp, ekonomik ayıp ve hukuki ayıp. Maddi ayıp, malın fiziki özelliklerine ilişkin eksikliklerdir (alınan bir giysinin defolu çıkması). Ekonomik ayıp, maldan beklenen ekonomik getirilerdeki eksikliktir (enerji tasarrufu yaptığı belirtilen bir klimanın çok fazla enerji tüketmesi). Hukuki ayıp ise kamu hukuku dolayısıyla tüketicinin mülkiyet hakkından doğan yetkilerini kullanamamasıdır (iskanı bulunduğu belirtilen taşınmazın iskansız çıkması).
Mal üzerinde bulunan ayıp açık olabileceği gibi gizli de olabilir. Açık ayıp, malın iktisap edilmesi anında gözle görülecek şekilde iken, gizli ayıp sonradan kullanım esnasında ortaya çıkar. Satın alınan bir elektronik cihazın teknik aksamındaki hasar nedeniyle kullanılamaması gizli ayıba örnek verilebilir.
Tüketicinin Korunma Hakkında Kanun MADDE 8
(1) Ayıplı mal, tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır.
(2) Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan; satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan; muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı olarak kabul edilir.
(3) Sözleşmeye konu olan malın, sözleşmede kararlaştırılan süre içinde teslim edilmemesi veya montajının satıcı tarafından veya onun sorumluluğu altında gerçekleştirildiği durumlarda gereği gibi monte edilmemesi sözleşmeye aykırı ifa olarak değerlendirilir. Malın montajının tüketici tarafından yapılmasının öngörüldüğü hâllerde, montaj talimatındaki yanlışlık veya eksiklik nedeniyle montaj hatalı yapılmışsa, sözleşmeye aykırı ifa söz konusu olur.
2.TÜKETİCİNİN HAKLARI NELERDİR?
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 11. Maddesi uyarınca, malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici şu seçimlik haklardan birini kullanabilir;
(a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
b) Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
ç) İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme,
seçimlik haklarından birini kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.
Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakları üretici veya ithalatçıya karşı da kullanılabilir. Tüketicinin seçimlik hakları hususunda satıcı, üretici ve ithalatçı müteselsilen sorumludur. Üretici veya ithalatçı, malın kendisi tarafından piyasaya sürülmesinden sonra ayıbın doğduğunu ispat ettiği takdirde sorumlu tutulmaz.
Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesinin satıcı için orantısız güçlükleri beraberinde getirecek olması hâlinde tüketici, sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim haklarından birini kullanabilir. Sözleşmeden dönme, para iadesi yapılmasını da içerir. Orantısızlığın tayininde malın ayıpsız değeri, ayıbın önemi ve diğer seçimlik haklara başvurmanın tüketici açısından sorun teşkil edip etmeyeceği gibi hususlar dikkate alınır.
Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi haklarından birinin seçilmesi durumunda bu talebin satıcıya, üreticiye veya ithalatçıya yöneltilmesinden itibaren azami otuz iş günü, konut ve tatil amaçlı taşınmazlarda ise altmış iş günü içinde yerine getirilmesi zorunludur. Aksi halde tüketici diğer seçimlik haklarını kullanmakta özgürdür. Ancak bu süreler için, TKHK 58. Maddesi ile yürürlüğe giren yönetmelikte belirlene istisnalar bulunur.
Seçimlik hakların kullanılması nedeniyle ortaya çıkan tüm masraflar, tüketicinin seçtiği hakkı yerine getiren tarafça karşılanır. Tüketici bu seçimlik haklarından biri ile birlikte 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca tazminat da talep edebilir.
3.DAVA ZAMANAŞIMI NE KADARDIR ?
TKHK 12. maddesi uyarınca, kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir.
Söz konusu ayıp konut veya taşınmaz mallarda ise, sorumluluk taşınmazın tesliminden itibaren beş yıldır.
Aynı kanun hükmünün 2. fıkrasına göre, ayıplı mal ikinci el ise, satıcının sorumluluğu ayıplı mal için bir yıldan, taşınmaz veya konut için üç yıldan az olamaz.
Eğer ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse, zamanaşımı söz konusu olmayacaktır.
4.UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ NASIL OLUR?
Satıcı, ayıplı maldan kaynaklanan sorumluluğundan ötürü tüketicinin talep ettiği seçimlik hakkı sağlamazsa, uyuşmazlık konusu malın değerine göre aşağıdaki çözüm yoları izlenecektir.
Tüketici Mahkemesi görev alanına giren tüketici uyuşmazlıklarında ise dava şartı olarak arabuluculuk ön görülmüştür. Zorunlu arabuluculuk süreci sonunda taraflar anlaşamaz ise dava yoluna gidilebilecektir.
5.YETKİLİ YER MAHKEMESİ NERESİDİR?
Ayıplı mal hakkında açılacak olan davalardada yetkili mahkeme tüketicinin yerleşim yeri ya da davalının yerleşim yeri Tüketici Mahkemeleri’dir.
Avukat Busem Erdoğan İskurt
Avukat Hüseyin Acar
Reşit Hukuk & Danışmanlık
