UYUŞTURUCU MADDE KULLANILMASINI KOLAYLAŞTIRMA VE ÖZENDİRME SUÇU
Türk Ceza Kanununun 190/1 maddesinde uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanımını kolaylaştırma 2.fıkrasında ise uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını alenen özendirme veya bu nitelikte yayın yapma suçu düzenlenmiştir.
SUÇLA KORUNAN HUKUKSAL DEĞER
Uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin kolaylaştırılması ve özendirilmesi suçu “kamunun sağlığına karşı suçlar” içerisinde yer almaktadır. Gerek maddenin düzenlenme amacı gerekse kanunun sistematiğine bakarak bu suçla korunan hukuki değerin kamu sağlığı olduğu söylenebilir . Uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçu bu maddeleri kullanan kişilerle birlikte tüm topluma ve hatta tüm insanlığa zarar vermektedir.
Yargıtay Ceza Genel Kurulu verdiği bir kararında uyuşturucu madde suçlarında korunan hukuksal değer için şu ifadelere yer vermiştir : "uyuşturucu maddelere ilişkin suçlarda, hukuken korunmak istenen değer, bireyin ve sonuçta toplumun esenliği olduğu kadar ulusal sınırları da aşan tehlike ile savaşmak zorunluluğudur"
SUÇUN KONUSU
Bu suçun konusunu uyuşturucu ve uyarıcı maddeler oluşturmaktadır . Uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin kapsamı ve sınırları 2313 ve 3298 sayılı kanun hükümlerine ve taraf olunan uluslararası sözleşmelere göre belirlenir .
Uyuşturucu madde asıl olarak merkezi sinir sisteminde etkisini gösteren ve beynin işlevlerini değiştirerek algıda, ruh halinde, bilin.lilikte ve davranışta , geçici değişikliklere neden olan maddelerdir. Uyarıcı madde ise genellikle merkezi sinir sistemine etki ederek farkındalığı, dikkati ve uyanıklığı artıran ilaçlar ya da maddelerdir. Afyon, esrar, kokain, eroin gibi doğal biçimdeki maddeler daha çok uyuşturucu madde ; buna karşın, uyarıcı etki doğuran ve çoğunlukla yapay surette elde edilen ilaç ve sentetik maddeler ise genellikle, uyarıcı madde olarak anılmaktadır.
Türk Ceza Kanununda uyuşturucu ve uyarıcı maddeler tanımlanmamıştır. TCK m.188 hükmünün gerekçesinde de bu hususa açıkça değinilmektedir. Buna göre; "Burada uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin nelerden ibaret bulunduğu tanımlanmadığı gibi bunların teker teker gösterilmesi yoluna da gidilmemiştir. Bunun nedeni, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin ve aynı etkiyi yapan ilaç ve sentetiklerin kötüye kullanılmalarının yaptırım altına alınarak güçlü bir sosyal savunmanın sağlanmasıdır. Böylece psikotrop madde olarak, uyuşturucu veya uyarıcı etkisi yapan ve kişilerde bağımlılık meydana getiren bütün maddelerin, bu suçun konusunu oluşturacağı" ifade edilmektedir.
3298 sayılı kanunun 1.maddesine göre ‘’Çizilmiş veya çizilmemiş haşhaş kapsülleri ile, ham afyon, tıbbi afyon ve morfin evsafını haiz afyon alkaloidleri, tuzları, esterleri ve eterleri; koka yaprağı ve bunun alkaloidleri, tuzları, esterleri ve eterleri ile Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca tayin olunacak diğer uyuşturucu maddeler’’ bu kanunun uygulaması kapsamındadır.
Maddede yer alan Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığınca tayin olunacak diğer uyuşturucu maddeler ifadesi bazı yazarlara göre suçta ve cezada kanunilik ilkesinin ihlaline yol açmaktadır. Bu görüşe göre yürütme organı suçun konusunu oluşturan maddeleri belirlemeye yetkili değildir. Bu görüşe katılmayanlar ise sürekli kanun değişikliği yapılamayacağını , kanunların topluma ayak uydurması gerektiğini , bu nedenle suçta ve cezada kanunilik ilkesinin zedelenmediğini öne sürmektedir.
Uyuşturucu madde kullanımını kolaylaştırma ve alenen özendirme suçlarında da suçun konusunu uyuşturucu ve uyarıcı maddeler oluşturur. Uyuşturucu ve uyarıcı madde dışındaki maddelerin kullanımının kolaylaştırılması ya da özendirilmesi bu madde kapsamında suç oluşturmaz. Yargıtay 10. Ceza Dairesinin 2019/2071 Esas , 2019/6933 Karar sayılı dosyasında bu husus açıkça ifade edilmiştir:
‘’Her ne kadar sanığın, ...'yı uçucu özelliği bulunan ... isimli yapıştırıcıyı kullanmaya özendirdiği iddia ve kabul olunmuş ise de; 5898 sayılı Uçucu Maddelerin Zararlarından İnsan Sağlığının Korunmasına Dair Kanunun 1, 2/1 ve 3/1 maddeleri kapsamında değerlendirilmesi gereken bu yapıştırıcı maddenin 5237 sayılı TCK'nın 190/2. maddesinde tanımlanan "uyuşturucu madde kullanılmasını alenen özendirme" suçunun konusu olamayacağı gözetilmeden unsurları oluşmadığı gibi, eylemin sabit olduğuna ilişkin yeterli delil de bulunmayan atılı suçtan dolayı sanık hakkında beraat kararı verilmesi yerine, mahkûmiyet hükmü kurulması,’’ bozmayı gerektirmiştir.
FAİL VE MAĞDUR
Bu suç tipi özgü bir suç değildir. O nedenle herkes fail olabilir. Ancak failin 190/3 te belirtilen kişilerin olması verilecek cezanın artırılmasına yol açmaktadır.
Mağdur suçla korunan hukuksal değerin sahibidir. Bu suçta korunan hukuksal değer kamu sağlığı olduğundan mağdur tüm toplum olarak karşımıza çıkmaktadır.
MADDİ UNSUR
Bu suç tipi seçimlik hareketli suçlardandır. Kanunda yazılı hareketlerden birinin yapılması suçun oluşumu için yeterlidir. Kanunda yer alan birden fazla hareketin yapılması durumunda TEK SUÇ oluşur ve faile tek suçtan ceza verilir.
Uyuşturucu madde kullanımını kolaylaştırma suçunun seçimlik hareketleri şunlardır :
1.Özel yer , donanım veya malzeme sağlama :Özel yer sağlama kişilerin uyuşturucu maddeleri kolaylıkla içebileceği bir yerin içicilerin menfaatine sunulmasıdır.
Donanım veya malzeme sağlama uyuşturucu veya uyarıcı maddenin doğrudan kullanılması için gerekli gerekli aletlerin sağlanması ya da uyuşturucu veya uyarıcı maddenin kullanıma hazır hale getirilmesi suretiyle gerçekleştirilir. Sağlanan malzeme ve donanımların amacı gerçekleştirmeye elverişli olması gerekir. Aksi halde suç oluşmaz.
2.Kullananların yakalanmalarını zorlaştıracak önlemler alma : Bu seçimlik hareket suçun maddi delillerinin ortadan kaldırılması veya çeşitli metotlarla uyuşturucu madde kullanıldığına dair belirtileri yok edecek önlemler alınmasıdır.
TCK 281 de ize suçu gizleme suçu düzenlenmiştir. Buna göre ‘Gerçeğin meydana çıkmasını engellemek amacıyla, bir suçun delillerini yok eden, silen, gizleyen, değiştiren veya bozan kişi, 6 aydan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. ’
TCK 190/1 ile TCK 281/1 arasında özel norm genel norm ilişkisi vardır . Kanun koyucu uyuşturucu madde bakımından delil gizlemeyi özel olarak düzenlediğinden faile bu maddeden ceza verilir.
3.Kullanma yöntemleri konusunda başkalarına bilgi verme : Uyuşturucu maddelerin kullanımı konusunda karşı tarafı bilgilendirmek bu seçimlik hareketi oluşturmaktadır.
Uyuşturucu madde kullanımını özendirme suçunun seçimlik hareketleri :
1.Alenen özendirme : Kişide uyuşturucu madde kullanımı ve temini hususlarında istek uyandırma ve heveslendirme uyuşturucu veya uyarıcı maddenin özendirilmesi anlamına gelir. Bu hareketin ne türde yapılacağı kanun tarafından düzenlenmemiştir. Bu nedenle serbest hareketli bir suçtur.
Aleniyet ise söz ve davranışın belirlenemeyen sayıda kişi tarafından görülme, duyulma ve algılanabilme olasılığını ifade eder. Kanunda düzenlenen hareketin aleni bir şekilde yapılması gerekir.
2.Yayın yapma : Yayının nerede yapılacağı düzenlenmemiştir. Bu nedenle sosyal medya üzerinden , telefondan , gazeteden yapılan tüm yayınlar bu maddenin kapsamına girmektedir.
NİTELİKLİ HAL
Bu suç için kanunda 1 tane nitelikli hal düzenlenmiştir.
190.maddenin 3. Fıkrasına göre ‘Bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.’’
MANEVİ UNSUR
Yargıtay 20.Ceza Dairesinin 2017/2023 Esas , 2020/867 Karar sayılı dosyasında uyuşturucu madde kullanımını özendirme suçunun oluşabilmesi için failde ÖZENDİRME KASTININ varlığını aramaktadır.
‘’Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını alenen özendirme kastı ile hareket ederek sosyal paylaşım sitesinde yer verdiğine dair her türlü şüpheden uzak yeterli delil bulunmadığından unsurları oluşmayan suçtan beraati yerine, mahkumiyetine karar verilmesi’’ bozmayı gerektirmiştir.
SORUŞTURMA , KOVUŞTURMA , YAPTIRIM
5235 sayılı kanunun 14.maddesi gereği mahkemelerin görevlerinin belirlenmesinde ağırlaştırıcı veya hafifletici nedenler gözetilmeksizin kanunda yer alan suçun cezasının üst sınırı göz önünde bulundurulur. Bu nedenle kullanmak için uyuşturucu madde kullanılmasını kolaylaştırma ve özendirme suçu asliye ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlardandır.
Bu suç şikayete tabi değildir. Dolayısıyla resen soruşturulur.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırmak için; özel yer, donanım veya malzeme sağlayan, kullananların yakalanmalarını zorlaştıracak önlemler alan, kullanma yöntemleri konusunda başkalarına bilgi veren kişi, beş yıldan on yıla kadar hapis ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını alenen özendiren veya bu nitelikte yayın yapan kişi, beş yıldan on yıla kadar hapis ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Stajyer Avukat Sema Nur Deveci Ustundağ
Avukat Hüseyin Acar
Reşit Hukuk&Danışmanlık
