Kuzey Makedonya, Güneydoğu Avrupa'da stratejik bir konumda bulunmaktadır ve Avrupa Birliği aday ülkesi olarak hızla büyüyen bir ekonomiye sahiptir. Avrupa'da ikamet etme ve iş yapma fırsatları sunar. Kuzey Makedonya Pasaportu, Schengen Bölgesi dahil olmak üzere toplamda 125 adet ülkeye vizesiz veya kapıda vize imkanıyla seyahat özgürlüğü sağlar. Mesleki faaliyetlerin dış dünyaya açılabilmesi için oldukça stratejik bir konumu bulunmaktadır ve şirket kuruluş işlemleri kolaylıkta tamamlanabilmektedir. Vatandaşlık, gelecek nesillere soy bağı yoluyla aktarılabilmektedir. Oldukça düşük vergi oranları mevcuttur ve yerleşik olmayan kişilerden gelir vergisi talep edilmemektedir (%10 kurumlar ve gelir vergisi). Gelişmiş bir sağlık sistemi mevcuttur. Kuzey Makedonya, NATO üyesidir ve Avrupa Birliği aday ülkesidir. Vatandaşlığın elde edilmesi için minimum ikamet veya dil şartı bulunmamaktadır.

1. SOYBAĞI YOLU İLE VATANDAŞLIK.

Kuzey Makedonya Cumhuriyetindeki vatandaşlık yasası 29.07.2021 tarihinde meclisteki oylama ile değiştirilmiştir. Bu değişiklik ile Kuzey Makedonya’ da doğan veya birinci derece yakını olan göçmenlerin Makedonya vatandaşlığına başvurma hakkı doğmuştur. Yasa değişikliğinin resmi gazetede yayınlanması ile birlikte bu hak kullanılmaya başlamıştır.. K.Makedonya Cumhuriyetinin tarihinde bir ilk olan bu yasa değişikliği ile K.Makedonya göçmeni Türk vatandaşları Makedonya vatandaşlığını geri alabilecektir. Türk vatandaşlarının K.Makedonya vatandaşı olabilmesi için önündeki en büyük engel olan 8′ inci madde de artık ortadan kaldırılmıştır.  Yani Türkiye’ ye göç eden Kuzey Makedonya göçmeni ve birinci derece yakınları artık Kuzey Makedonya Cumhuriyeti vatandaşlığı müracaatını yapabilecektir. Öncelikli olarak K.Makedonya Cumhuriyeti vatandaşlığına yazılı olarak müracaat yapmak zorunludur. Başvurucuların K.Makedonya vatandaşlığına başvurusu sırasında bazı belgeleri de apostil şerhine haiz ve çevirisi yapılmış olarak ilgili kuruma sunmak zorundadır.

Başvurucunun kökenin (Orijin) Kuzey Makedonya Cumhuriyetinden geldiği iddialarını Kuzey Makedonya Cumhuriyeti arşivlerindeki belgeler ile ispat etmesi gerekmektedir. Yani başvurucu doğuma dayalı  İZVOD belgesini Makedonya’ dan temin etmelidir. Bu şart başvurunun olumlu sonuçlandırılması için önemli bir aşamadır. Çünkü K. Makedonya ancak kendi arşivinde bulunan belgelere itimat etmekte ve ancak kendi arşivindeki belgeler ile orijin bağlantısı ile vatandaşlık vermektedir. 

1. YATIRIM YOLU İLE VATANDAŞLIK.

Kuzey Makedonya Yatırım Yoluyla Vatandaşlık Programına başvurabilmek için, yatırımcılar 200.000 EUR veya 400.000 EUR tutarında bir yatırımda bulunmaları gerekmektedir.

 200.000 EUR Tutarın Bir Yatırım Fonuna Yatırılması: Başvuru sahipleri, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti yasalarına uygun olarak kurulmuş bir özel yatırım fonuna 200.000 EUR yatırım yapabilirler ve ilgili tutar en az iki yıl boyunca korunmalıdır.

400.000 EUR Tutarında Bir Miktarın Yeni İstihdam Yaratan Bir Tesise Yatırılması: Yatırımcılar, en az 10 kişiyi istihdam eden yeni bir tesise 400.000 EUR tutarında bir yatırım gerçekleştirmelidirler. Başvuru ve vatandaşlık kazanım süreci, başvurunun sunulmasından, başvurunun onaylanmasına kadar yaklaşık 3 ila 6 ay arasında tamamlanmaktadır. Eş ve 18 yaş altı çocuklar başvuruyu dahil edilebilmektedir.

1. EVLİLİK YOLU İLE VATANDAŞLIK.

Makedonya vatandaşı ile evli yabancı uyruklu vatandaşın Makedonya vatandaşlığı kazanması iki şekilde olabilir:

1.Makedonyada evlilik yaptıktan sonra ikamet ederek, 3 yıl ard arda ikamet tezkeresini yeniledikten sonra vatandaşlık başvurusu yapma hakkı doğuyor,ancak başvuru sırasında da vatandaşlık alınana kadar da ikamet tezkeresi uzatılır.

2.Makedonya vatandaşı ile en az 8 yıl evli olup yurtdışında ikamet eden birisi de vatandaşlık kazanabilir, ancak evliliğin kaydı Makedonya makamlarında da yapılması gerekli.

1. ÇALIŞMA İZNİ.

Çalışma izinleri en az 6 ay için verilmekte, gerekmesi halinde yenilenebilmekte ve maksimum 3 yıla kadar uzatılabilmektedir. Yabancı uyruklu bir kişiye çalışma izni verilebilmesi için öncelikle işveren, gerekli belgelerle Makedonya Çalışma Ajansına başvurmalıdır. Çalışma Ajansının 15 gün içerisinde, boş kadronun Makedonya uyruklu çalışanlarca doldurulup doldurulamayacağı konusunda görüş bildirmesi gerekmektedir. Bir diğer deyişle, Makedonya makamları, söz konusu iş için yabancı birisinin işe alınmasının gerekli olup olmadığını takdir edecektir. Çalışma Ajansının olumlu görüşü alındığında, işveren ile yabancı arasında sözleşme imzalanır. Çalışma Ajansı, yabancıya sözleşmeyi de içeren başvuru dosyasının onaylı örneğini verir.

T.C. vatandaşları, başvuru dosyasına gerekli belgeleri ekleyerek, Makedonya’nın İstanbul veya Ankara’daki temsilciliklerine başvurur. İstenen belgeler aşağıda yer almaktadır:

– Çalışma Ajansınca verilen izin

– Geçim kaynaklarını gösteren belgeler

– Kişinin ikamet edeceği yeri gösteren belgeler

– Sağlık sigortasına dair belgeler

– Adli sicil belgesi

– Makedonya’da kalınacak süreyi en az 3 ay aşan geçerliliği olan pasaport

İş kurmak için gelenler, öncelikle şirketin kaydını yaptırdıktan sonra aynı şekilde Türkiye’deki Makedonya Büyükelçiliği/Başkonsolosluğunda çalışma izin başvurusunda bulunmalı ve izin başvurusu olumlu sonuçlanıncaya kadar Makedonya’da çalışmamalıdır.

Çalışma izni yine Makedonya’nın dış temsilciliklerinden verilecektir. Ayrıca, çalışma izni alınıncaya kadar çalışmak yasaktır. Başvuruda eksik belge olmadığı takdirde sürecin en fazla 60 gün sürmesi öngörülmektedir. Çalışma izni bulunan yabancının aile mensupları oturma izni alabilirler. Bu yöndeki başvurular da Makedonya Büyükelçiliğine/Başkonsolosluğuna yapılmalıdır. Oturma izninin uzatılması için Makedonya İçişleri Bakanlığına başvurulmalıdır. Çalışma izni verilmeyen yabancılar, kararın alınmasından itibaren 8 gün içerisinde Makedonya Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı nezdinde itiraz hakkına sahiptirler. Yasadışı olarak çalışan yabancılara ve izinsiz yabancı çalıştıranlara para cezası, sınırdışı edilme ve Makedonya’ya giriş yasağı gibi cezalar uygulanmaktadır. “Yabancı İşçi Çalıştırma Yasası” ile “Çalışma İzinleri Verme Prosedürü ve Özel Çalışma İzinleri Yönetmeliği’’ (M.C. Resmi Gazetesi No.108/2007) uyarınca farklı türden çalışma izinleri ve bunların verilmesi için farklı şartlar belirlenmiştir.

Çalışma Ajansı üç çeşit izin vermektedir: Şahsi çalışma izni, istihdam edilmeye dayalı (bir firmanın çalışanı olarak) çalışma izni ve çalışma izni.

1. Şahsi çalışma izinleri işçilik piyasa koşullarından bağımsız olarak en çok bir yıla kadar bir süreyle verilen izinlerdir.

Bu kategoriye:

1. Makedonya kökenli olan fakat yabancı uyruklu olan kişiler,
2. Daimi oturum izni olan yabancılar,
3. Makedonya vatandaşı ile evlilik sebebiyle geçici oturum izni olan yabancılar,
4. Mülteci statüsü kabul edilen yabancılar,
5. Geçici koruma altında olan yabancılar,
6. İnsan ticareti mağduru olan ve insani nedenlerle oturum izni verilen yabancılar girmektedir.

Ayrıca bu kategoriye Makedonya’da şirket kurmuş ve bu şirkette kurucu veya yönetici olarak iş ilişkisi kuracak yabancılar da girmektedir. Makedonya'da şirket kurarak oturma izni alabilirsiniz. Şirket kurarak oturum izinleri ilk başvuruda 6 ay 6 ay sonra 1 yıl süreli verilmektedir. Oturum izni her yıl yenilenir. 5 yıl kesinti yapmadan oturum yenileyenler 5 yıl sonra, 10 yıllık oturum alabilir. Şirket kurulduktan sonra, şirket ortağı sigorta pirimlerini yatırmaya başlar. Sonra istenirse eş ve 18 yaş altı çocuklar oturum alabilir.

1. İstihdama dayalı (bir firmanın çalışanı olarak) çalışma izinleri işverenin başvurusuna istinaden ve sadece bahse konu firmada çalışabilecek şekilde verilen izinlerdir. Bu tür izin kapsamında yabancı işçi çalıştırmanın temel şartı ekonomiye ve işsizlik oranına olumsuz etki yapmamasıdır. Bu tür izinler genellikle çalışma piyasasında açığı bulunan meslekler için verilmektedir.

iii. Diğer çalışma izinleri geçici süreli çalışacak yabancılara verilmektedir. Bu izinlerin verilme durumları:

• Transfer edilmiş işçiler (sınırötesi hizmetler)
• Yabancılara yönelik eğitim
• Tarım, ormancılık ve inşaat alanında sezonluk işçiler
• Yabancı temsilciler tarafınca yapılan işler
• Yabancıların kişisel hizmetleri.

1. GAYRİMENKUL YATIRIMI İLE OTURUM İZNİ.

Değeri 40.000 Euro ve üstünde satın alınacak bir emlak ile Makedonya’da 1 yıllık oturum izni alınabilir. Oturum izni satın alınan emlak devredilene kadar her sene yenilenmektedir. Makedonya’ da oturum alındığında taşınmazı satın alan kişinin kendi ailesi de oturum almak için başvuru yapabilir. Yani kişinin eşi ve çocukları da bu oturumdan faydalanabilmektedir. Ancak Makedonya’ da yatırım yaparak oturum izni almak için dikkat edilmesi gerekli hususlar vardır. Yatırımcı gerçekten bu taşınmazda ikamet edecektir. İkamet etmeyecekse de bu yatırım, başvurucunun kendi işi ile veriler paylaşılarak desteklenmesi gerekmektedir. Her iki durumda da yabancılar polisinde başvurunun bazı belgeler ile desteklenmesi gerekmektedir.

KUZEY MAKEDONYA VATANDAŞLIĞINA MÜRAACAT İÇİN İSTENİLEN ŞARTLAR

Başvuru yapacak olan kişinin Türkiye Cumhuriyetinde sabıka kaydı ve hakkında soruşturma (GBT) olmaması gerekir.

Başvurucunun Kuzey Makedonya Cumhuriyeti resmi dilini başlangıç seviyesinde de olsa konuşabilmesi gerekmektedir. Nitekim uygulamada mülakat veya yazılı, sözlü sınav sistemi henüz yoktur. Beyana tabidir. Dil şartı 2019 yılı sonrasında değerlendirmeye alınmaya başlanmıştır. 

Başvurucunun sosyoekonomik durumu K.Makedonya’da yaşamaya elverişli olmalıdır. Bu şartı başvurucunun Kuzey Makedonya Cumhuriyeti vatandaşlığını kazanması halinde hayatını K. Makedonya’ da nasıl idame ettireceğini belgelemesi olarak tanımlamaktayız. 

Vatandaşlarımızın soylarının K.Makedonya Cumhuriyeti sınırlarında kalan bir yerleşim yerinden geldiğini belgelemek ve ilgili devlete karşı kanıtlamak zorundadır. Bu durumda vatandaşlarımızın K.Makedonya Cumhuriyeti arşivlerinde araştırma yetkinliğine sahip kişi yada kurumlarla çalışmaları başvurunun sonucu için son derece önemlidir.

Avukat Hüseyin ACAR
Stj. Avukat Eren YILDIZOĞLU