Mahkemeler tarafından verilen ceza ve güvenlik tedbirlerinin kesinleşmesi sonrasında söz konusu tedbir ve cezaların infazı gerekmektedir. Söz konusu infazın ne şekilde gerçekleştirileceği 5275 sayılı Ceza Ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunda düzenlenmektedir. Kanunda infaz hesaplama, hapis ve adli para cezasının infazı, denetimli serbestlik ve koşullu salıverilme, koşullu salıverme hesaplama detaylı şekilde açıklanmıştır. 5275 sayılı Kanunun 105/A maddesinde düzenlenen denetimli serbestlik, hükümlünün dış dünyaya uyumunu sağlamak amacıyla cezanın, cezaevi dışında çektirilmesine yönelik bir infaz usulüdür. Yazımızda denetimli serbestliğin şartları, denetim serbestlik ihlali, denetimli serbestlik haberleri konusu ele alınacaktır.
1.DENETİMLİ SERBESTLİK ŞARTLARI NELERDİR?
Kanunun 105/A maddesinde açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitimevinde bulunan ve koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalan iyi halli hükümlülerin talepleri halinde denetimli serbestlikten yararlanabileceği düzenlenmiştir. Görüldüğü üzere denetimli serbestlik hükümlerinin uygulanması 4 şartın oluşmasına bağlıdır.
1.Hükümlünün açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitimevinde bulunması : Kanunda kapalı ceza infaz kurumunda bulunan hükümlülerin denetimli serbestlikten yararlanamayacağı hükme bağlanmıştır. Ancak 2.fıkrada açık ceza infaz kurumuna ayrılmayı hak etmiş olmasına rağmen bazı nedenlerle kapalı ceza infaz kurumunda bulunan hükümlülerin denetimli serbestlikten yararlanabileceği düzenlenmiştir.
2.Hükümlünün koşullu salıverilmesine bir yıl veya daha az süre kalması : Denetimli serbestlik süresinin hesaplanabilmesi için ilk önce koşullu salıverilme süresinin hesaplanması gerekmektedir. Her suç bakımından koşullu salıverilme süresi değişiklik göstermektedir. Adi suçlar bakımından koşullu salıverilme süresi cezanın 1/2 sidir. Ancak kanunun 107.maddesinin 2.fıkrasında düzenlenen suçlarda koşullu salıverme süresi cezanın 2/3’üdür.
Tekerrür halinde koşullu salıverme süresi değişmektedir. İkinci kez tekerrürde koşullu salıverme hükümleri uygulanmaz.
5275 sayılı kanunun geçici 6.maddesinde 30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından denetimli serbestlik süresinin 3 yıl olduğu düzenlenmiştir. Bu suçların istisnası kasten öldürme suçları (TCK 81, 82 ve 83), üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı işlenen kasten yaralama ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçları, neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu (TCK 87, fıkra iki, bent d), işkence suçu (TCK 94 ve 95), eziyet suçu (TCK 96), cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (TCK 102, 103, 104 ve 105), özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (TCK 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138), uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu (TCK 188) ve İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardır. Bu suçlar, 30/3/2020 tarihinden önce işlenmişse de denetim süresi 1 yıldır.
Kanunda koşullu salıverme süresine 1 yıl veya daha az süre kalması kural olarak kabul edilmişse de bu kuralın 2 istinası bulunmaktadır. Aşağıdaki hallerde koşullu salıverilmeden önceki süreler kanun tarafından artırılmıştır:
1.0-6 yaş çocuğu olan kadın hükümlüler koşullu salıverilmesine iki yıl veya daha az süre kalması durumunda denetimli serbestlikten yararlanabilirler. 30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından ise bu süre dört yıldır. (Kasten öldürme suçları (madde 81, 82 ve 83), cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105), özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) ve İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar hariç)
2. Ağır bir hastalık, engellilik veya kocama hallerinde hayatlarını yalnız idame ettiremeyen ve koşullu salıverilmesine üç yıl veya daha az süre kalan hükümlüler denetimli serbestlikten yararlanabilirler. Ancak bunun için hastalığın, engelliliğin ve kocamanın Adlî Tıp Kurumundan alınan veya Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenip Adlî Tıp Kurumunca onaylanan bir raporla belgelendirilmesi gerekmektedir. 30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından koşullu salıverilmesi için azami süreye bakılmaksızın denetimli serbestlik hükümleri uygulanır. (kasten öldürme suçları (madde 81, 82 ve 83), cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105), özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) ve İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar hariç)
3.Hükümlünün iyihalli olması : Hükümlünün denetimli serbestlikten yararlanabilmesi için cezaevindeki davranışlarının iyi olması gerekmektedir.
4.Hükümlünün talebi : Kanunda denetimli serbestlikten yararlanmak isteyen hükümlülerin talepte bulunması gerektiği hükme bağlanmıştır. Bu talep infaz hakimliği tarafından karara bağlanır.
Bu şartlar gerçekleştiğinde açık cezaevinden denetimli serbestliğe geçiş söz konusu olmaktadır. Denetimli serbestlikten yararlanan hükümlünün koşullu salıverilme tarihine kadar; kamuya yararlı bir işte ücretsiz olarak çalıştırılması, bir konut veya bölgede denetim ve gözetim altında bulundurulması, belirlenen yer veya bölgelere gitmemesi, belirlenen programlara katılması yükümlülüklerinden bir veya birden fazlasına tabi tutulmasına karar verilir. TCK 191 de düzenlenen uyuşturucu madde kullanımı suçlarında hükümlü ayrıca tedavi ve rehabilitasyon programlarına katılma yükümlülüğüne tabi tutulur. Söz konusu kararı verme yetkisi denetimli serbestlik müdürlüğüne aittir.
DENETİMLİ SERBESTLİĞİN İHLALİ
Kanunun 105/A maddesinin 6.fıkrasında denetimli serbestliğin ihlali düzenlenmiştir. Bu durumda hükümlünün aşağıdaki davranışlarda bulunması denetimli serbestliğin ihlali anlamına gelir ve denetimli serbestlik müdürlüğünün bulunduğu yer infaz hakimliğince hükümlünün denetimli serbestliğin kaldırılarak hükümlünün koşullu salıverilme tarihine kadar açık cezaevine gönderilmesine karar verilir.
1.Hükümlünün ceza infaz kurumundan ayrıldıktan sonra, talebinde belirttiği denetimli serbestlik müdürlüğüne beş gün içinde müracaat etmemesi : Bu durum denetimli serbestlik ihlaline yol açar. Ayrıca kanunun 105/A maddesinin 8.fıkrasında başvuru süresinin bitiminden sonra 2 gün geçmesiyle hükümlü hakkında 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 292 nci ve 293 üncü maddelerinin uygulanmasına karar verilir. TCK 292 de hükümlünün tutukevinden kaçması suçu düzenlenmektedir.
2.Hükümlünün yükümlülüklere, denetimli serbestlik müdürlüğünün hazırladığı denetim ve iyileştirme programına, denetimli serbestlik görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı ve önerileriyle hakkında hazırlanan denetim planına uymamakta ısrar etmesi : Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliğinin 44.maddesinde yükümlülüğün bir yıl içerisinde mazereti olmaksızın ve kasıtlı olarak üç defa ihlal edilmesi ısrar olarak kabul edilmiştir. 3.ihlalin gerçekleşmesi durumunda hükümlü hakkında açılan denetimli serbestlik dosyası kapatılır. Yükümlülüğün 1. Ve 2. ihlalinde bu durum hükümlüye YAZILI ŞEKİLDE tebliğ edilir. Söz konusu tebligatın usulüne uygun olmaması durumunda hükümlü hakkında denetimli serbestlik tedbirinin kaldırılmasına karar verilemez. Bu şekilde verilen kararlar ise hukuka aykırıdır.
3.Hükümlünün ceza infaz kurumuna geri dönmek istemesi : Bu durumda ihlal söz konusu değildir. Hükümlü kendi tercihiyle cezaevine alınmak istemektedir.
Kanunun 105/A maddesinin 7.fıkrasında hükümlü hakkında verilen denetimli serbestlik kararının infaz hakimince kaldırılabileceği bir hal daha düzenlenmiştir. Buna göre denetimli serbestlik uygulanmaya başlandıktan sonra hükümlünün işlediği iddia edilen ve cezasının alt sınırı bir yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suçtan dolayı kamu davası açılırsa denetimli serbestliğin kaldırılmasına karar verilebilir.
– Denetimli serbestlik imza ihlali kaç defadır ?
Denetimli serbestlikte hükümlüye imza atma yükümlülüğü verilebilir. Denetim serbestlik imza kaçırma olayına sıkça rastlamaktayız. Yönetmeliğin 44.maddesi gereğince 2.kez yükümlülüğünü ihlal eden hükümlüye uyarıda bulunulur. Denetim imza ihlalinin 3.kez gerçekleşmesi durumunda ise dosyanın kapatılmasına karar verilir.
Denetimli serbestlik imza ihlali cezası denetim dosyasının kapatılıp hükümlünün koşullu salıverilme tarihine kadar açık cezaevine alınmasıdır.
– Cinsel suçlarda denetimli serbestlik kaç yıldır ?
Denetimli serbestlikte süre kural olarak 1 yıldır. Ancak kanunun geçici 6.maddesinde 30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından denetim süresinin uzatılmasına karar verilmiştir. Cinsel suçlar bu kapsamda kalmadığından denetim süresi 1 yıldır.
Vatandaşlar tarafından 18 yıl ceza alan kaç yıl yatar, 15 yıl ceza alan kaç yıl yatar gibi sorular sıkça sorulmaktadır. İnfaz yatar hesabı yapılabilmesi için kişinin suç işlediği tarih, kişinin yaşı, işlenilen suç, kararın kesinleşme tarihi, tutukluluk süresi gibi konular önem arz etmektedir. Yatar hesaplama ve denetimli serbestlik şartlarıyla ilgili detaylı bilgiye ulaşmak için alanında uzman avukatlarımızdan randevu alabilirsiniz.
Av.Sema Nur Deveci Ustundağ
Av.Hüseyin Acar
